Cihanlar Ortasında Sıçrayarak Geçiş Yapanların Kıssası:”Everything Everywhere All At Once” Sinemasını İnceliyoruz

Everything Everywhere All at Evvel yani Türkçe anlamıyla Her Şey Her Yerde Tıpkı Anda filmi 2022’nin en başarılı ve izleyeni apayrı cihanlara taşıyan bir sinema. Daniel Kwan ve Daniel Scheinert tarafından yazılan ve yönetilen Amerikan bilimkurgu sinemasında sıradan aksiyon ve dövüş sanatları sinemasında bulamayacağımız olağanüstü bir öykü var. Gelin öyküye geçmeden evvel bu sinemada kimler kimler varmış bir bakalım.

Filmin başrollerinde Michelle Yeoh, Ke Huy Quan, Stephanie Hsu, Jenny Slate, Harry Shum Jr., James Hong ve Jamie Lee Curtis var. Michelle Yeoh, Amerika’ya kocasıyla göç etmiş ve çamaşırhane işleten Evelyn Quan Wang isminde bir Çinli bayan rolünü canlandırıyor. Yıllar evvel ailesinin evlenmek için onay vermediği adamla meskenini terk ediyor ve bir hayat kuruyor. Bütün işi çamaşırları makinede yıkatmak ve dükkanın vergilerini yönetmek. Başı epey dolu bir karakter, yani her şeyi birebir anda yapmaya çalışan ancak ailesini -özellikle de eşini- ihmal etme noktasına gelen bir bayan. Ke Huy Quan ise Evelyn’in kocası Waymond Wang rolünde sevgi dolu, uysal ve yerine nazaran de aptal bir adam. Yaşadığı hayatla bir sorunu yok, yalnızca karısından onunla azıcık konuşmasını isteyen biri. Karısıyla irtibat kuramamak onu çok üzüyor.

Eveyln ile Waymond’un Joy Wang isminde bir kızları var. Kendi içine kapanık ve başı bunalmış bir genç kız Joy. Onun hayattaki tek yolunda giden şey sevdiği kız arkadaşı Becky. Joy’un da ailesiyle ortasında buzlar var; onlarla bir şeyler paylaşmakta zorluk çekiyor. Annesi bir kızla sevgili olmasını kabullenmiş lakin dedesine ‘bunu söylersem kalpten gider’ diyerek bilinmeyen tutuyor. Joy kendiyle ilgili gerçeklerin saklanmasından çok şikayetçi bu yüzden.

Evelyn’in babası Gong Gong, hayatta hiçbir şeyden mutlu olmayan ve herkesten -özellikle kızından- çok fazla şey bekleyen klasik bir baba. Onun için değerli olan tek şey taleplerinin karşılanması. Kızının memnunluğu ya da başarısı onun için pek bir şey tabir etmiyor.

Gelelim asıl öyküye… Başlangıçta her şey çok olağan ve sıradan. Evelyn çamaşırhane işleriyle boğuşurken kocası onun ilgisizliğinden bunalmış ve bir boşanma dilekçesi yazmış. Ancak dilekçeyi karısına bir türlü veremiyor; zira her zamanki üzere Evelyn’in aklı farklı bir yerde. Her yıl olduğu üzere çamaşırhanenin masraflarını vergi memuruna beyan etmek için bir telaş var çamaşırhanede. Evelyn hesaplar ortasında kaybolup gitmiş. Eşi ve babasıyla birlikte vergi dairesine gidiyorlar ve daha memurun yanına varmadan olaylar başlıyor. Kocasında bir tuhaflık var. Asansörle üst kata çıkarken akıllı telefonuyla Evelyn’e bir aygıt yerleştiriyor ve ona öbür evrenlerde nasıl bir hayat yaşayacağını gösteriyor. Bu sırada Evelyn’in hayatı da bir sinema şeridi üzere gözlerinin önünden kayıp gidiyor. Kocası Waymond’un vücudunda aslında kocası değil diğer bir cihandan gelen bir adam var.

Başka kainattan gelen Alfa Waymond, bir kağıda talimatları yazıp uygulamasını istiyor vergi memuruyla görüşme sırasında. Evelyn başta neler olduğunu anlayamıyor. Vergi memuru görüşme sırasında hesaplarda bir tutarsızlık olduğuna karar veriyor ve tekrar düzenlemeleri için mesai saatine kadar müddet veriyor. O esnada diğer kainatlardan beşerler geliyor ve Evelyn ile Alfa Waymond’a saldırıyorlar. Alfa Waymond belindeki sıradan bel çantasıyla oradaki herkesi usta bir dövüş sanatkarı üzere dövüyor. Bu sırada Evelyn de çoktan vergi memuruna baş atmış ve başına neler geleceğinden habersiz bir biçimde olaylara mana vermeye çalışıyor.

Başka bir kozmostan gelen Alfa Waymond, Evelyn’e çoklu kozmostan bahsediyor ve aslında kendi cihanını kurtarmak için Evelyn’e muhtaçlığı olduğunu söylüyor. Kozmosun kurtarılması için aranan şahıssa meğerse Evelyn’miş. Alfa Waymond ona rastgele bir objeyle temas kurarak öbür bir kainatta kazandığı beceriyi kullanmasını öğretiyor. Evelyn çoklu kainattaki Evelyn’lere bakıyor. Hepsi de daha memnun bir hayat yaşıyor aslında. Biri ünlü bir müzikçi, biri başarılı bir sinamacı, kung fu ustası, aşçı… Evelyn o kainatlara bakınca bir de asıl şimdiki hayatının ne kadar berbat ne kadar vasat olduğunu deneyimliyor. Onun başka kainattaki hayatlarına imrendiğini gören Waymond onu uyarıyor. ‘Diğer kainatları yalnızca hünerlerini geliştirmek için kullanmalısın.’ Evelyn çoklu kainatlardan kung-fu üzere dövüş sanatları öğrenerek asıl yaşadığı hayatındaki düşmanlarını ustalıkla yere seriyor.

O çoklu kozmosta ne Evelynler yok ki! Parmakları sosis halinde olandan tut da tabelacılık yapana kadar. Fark ediyor ki yıllar evvel kocasıyla evlenip çamaşırhane işletmeseymiş apayrı hoş hayatlara sahip olabilirmiş. Alfa Waymond’un bir kelamı de bunu doğruluyor zati. ‘Şu an bu kozmosta kendinin en berbat halini yaşıyorsun.’ Waymond, Evelyn’e cihanlar ortasında sıçramayı öğretirken Evelyn’in neden seçildiğini de anlatıyor. Alfa Waymond bin farklı kainatta bin farklı formda görmüş Evelyn’i. Fakat Evelyn çoklu cihanların hepsinde de ölmüş. Waymond’un cihanı de dahil ve o cihanda Evelyn özel güçleri kullanarak bir kızın beynini yakmış ve o kız da cihanlar ortasında geçiş yapan bir makus karaktere dönüşmüş.

Yarattığı o karakter Jobu Tupaki cihanı yok etmek için bir şey inşa ediyor ve Alfa Waymond ve grubu onu yok etmeye çalışıyor. Sinemanın ilerleyen dakikalarında bu kızın kendi evrenindeki gerçek kızı Joy olduğunu öğreniyor Evelyn. Sinemada bütün karakterler cihan sıçraması yaşıyor aslında. Joy apansızın Tupaki olabiliyor, Waymond her şeyden habersiz koca olabiliyor, Gong Gong olağan bir dede olabilir, Evelyn cihanlar ortasında daima geçiş yapıyor ve etraftaki herkes de o denli. Vergi memuru bayan bile Evelyn’in çoklu evrenlerinde kimi vakit düşmanı, bazen de arkadaşı olabiliyor. Sinemada bol bol dövüş sanatları gösterisine şahit oluyoruz. Her an herkes cihan sıçraması yaparak -işeyerek bile cihan sıçraması yapabiliyorlar- farklı bir şahsa dönüşebiliyor.

Evelyn’in asıl gayreti de burada başlıyor. Alfa Waymond en azından bu cihanda Jobu Tupaki’yi yani öz kızını öldürmesi gerektiğini söylüyor. Evelyn kızını öldürüp öldürmemek ortasında gidip geliyor. Kendi kocası Waymond ve kendi haliyle Joy onun ne yaptığını anlamaya çalışıyor. Bir orta Evelyn önemli ciddi Tupaki’den kurtulmak için tek yolun kızını öldürmek olduğunu düşünüyor. Bu sırada Evelyn başka cihanlara de geçiş yapıyor doğal. Orada sahiden o kadar hoş hayatları var ki! Hatta sinema yıldızı olduğu kainatta Waymond’u reddetmiş ve daha sonra sinema galasında onunla tekrar karşılaşıyor; ikisi de varlıklı, ikisi de epey başarılı, çamaşırhane diye bir şey yok ortada. Evelyn’in kainatlar ortasında yaşadığı çelişkileri izleyici kendi hayatında da yaşayabilir. Bu kararı vermeyip öteki bir yol seçseydim apayrı bir hayatım olur muydu sorusunu kendimize sormamıza neden oluyor Evelyn.

Daha sonra Joy’un öteki cihandaki hali olan Jobu Tupaki’ye odaklanıyor sinema. Jobu bir ‘bagel’ yaratmış. Bu bizim Türkçe manada bildiğimiz ‘simit’ ve her şeyi bu bagel’in üzerine koymuş. Hedefi kimi şeyleri yok etmek. Sinemanın sonuna gerçek görüyoruz ki asıl istediği şey o simite yanlışsız gidip kendini yok etmek. Evelyn kızını öldürmek istemese de kurtarmaya çalışıyor bu noktada. Sinemada aile bağlarının güçlü olması ve her şartta ailenin yanında olma teması ağır basıyor. Evelyn kocasının boşanma dilekçesi eline geçtiğinde bile o kadar sarsılıyor ki bu kainattaki kocasından boşanmak isterken birden evliliğini de kurtarmaya çalışıyor. Sinemanın bu sevgi dolu anlarında Evelyn’in uysal kocası Waymond devreye giriyor. Evelyn’e dövüşmek yerine insanları sevmesi gerektiğini söylüyor.

Evelyn kendisine saldıranlara sevgiyle yaklaşıp onları alt ediyor. Sinemanın yan karakterleri da çoklu cihanlar ortasında sıçrayıp dururken Evelyn onları en memnun olduğu cihandaki anlarını yaşatıyor. Sahneler sevgi dolu ve bir o kadar da absürt. Sinema izleyiciyi metafordan metafora sürüklüyor adeta. Kozmosa düşman bir güçle savaşırken sinemanın konusu sevgi, aile bağları ve öbür insanları sevmeye kadar gidiyor.

Jobu kendini yok etmeye kararlıyken öbür cihanda onun zihnini çatlatıp delirmesini yol açan bayanı yani annesini de yok olmaya ikna etmek için uğraşıyor. Bagel’in deliğinden girerse Evelyn, bütün bu anlamsız kainatlar yok olacak; insanın kainatta hiçbir pahası olmadığını kabul edecek aslında Jobu üzere. Ancak Evelyn buna razı olmuyor. Ona nazaran hangi cihanda olursa olsun değerli üç beş an bile olsa yaşamaya kıymet aslında.

Kendi cihanında kafayı yese de, çamaşırhanesi batsa da, kocası boşanmak istese de, babası ona hürmet duymasa da o, kendini sevip hürmet duyuyor. Jobu Tupaki olsa bile kızını, onun acılarını, meselelerini, gerçekliğini sahipleniyor. Sinemada birçok vakit baş düşmanı üzere olan vergi memuru bayanla bile duygusal bir bağ kurabiliyor aslında. Zira artık etrafındakileri anlamaya başlıyor.

Sıkıcı bir aile gözüken bir ailenin gözünden aslında çok şey düşündürüyor beşere bu sinema. Üstte da bahsettiğim üzere kozmosta biz neyiz, şimdiki halimden daha hoş bir hayatım var mı sanki diye düşünmüyor değil insan. Tahminen Evelyn’in yerinde bile olmak isteyebiliriz. Sinema aksiyon sahneleri, cihan sıçramaları, absürt güldürüsü ve kara mizahı ile başlı başına bir yapıt. Oyunculuklar da sinemada yaşadıkları şokları, geçişleri, hisleri epey güzel yansıtıyorlar. Kurguyu takip etmeye çalışırken zorlanabilir izleyen lakin tekrar de bu sineması görmeye bedel. Tahminen diğer bir kainattaki biz bunları çoktan yaşamıştır bile.