Ekonomilerde Durup Durup Uzaklara Baktıran Resesyon Nedir? Nasıl Tesirler? Ekonomiler Depresyona Girer mi?
Son günlerde tabirlerle haşır neşir olurken, enflasyonu zati içgüdüsel olarak bildiğimizden herkesin bir ekonomist kıvamına gelmesiyle daha temel sıkıntılarla yüzleşir olduk. Türkiye’de enflasyon 7’den 77’ye unutulmaya yüz tutarken kendini hatırlatınca öbür ülkelerde ana gündemde olan sakinlik korkusu bizi de sarmadı değil. Enflasyonun yarattığı motordaki çok ısınmayı faiz artışlarıyla soğutmaya çalışan dünyada diyelim ki hararet yaptı ve motora ziyan verdik. O vakit ne olacak? Resesyon! Pekala bakalım mı aslında bu resesyon nedir? Neden olur? Bizi nasıl tesirler?
Resesyon nedir?
Geniş bir tanımla, ekonomik sakinlik manasına resesyon, iktisatta aylarca yıllarca sürebilen büyüme, üretim, harcama kalemlerde bariz düşüş, işsizlikte artış manasına gelirken, genel olarak 6 ay ve daha fazla sürdüğünden GSYH’de üst üste iki çeyrek düşüş manasında da kullanılıyor.
1974 yılında Julius Shiskin tarafından lisana getirilen olgu, sağlıklı bir iktisatta daima büyüme öngörüldüğünden üst üste iki çeyrek daralmayı önemli sorunlarla açıklama isteğiyle yaygınlaştı.
Büyümede yaşanan dengesizliklerin bir manada düzeltilmesine imkan sağlarken, tekrar büyümeye de ortam oluşturduğu da düşünülür.
Durgunluk ya da resesyon neden olur?
Birden fazla sebebi olurken, tıpkı anda da birçok sebepten ekonomilerdeki durgunluklar yaşanabilir.
Ekonomideki ani şoklar!
Ekonomide beklenmeyen ve finansal ziyana yol açan gelişmeler resesyona yol açar. Kovid-19 salgını, 2008 finansal krizi üzere olaylar iktisatta şoklara örnek olurken, siyah kuğu olarak da nitelendirilir.
Haddinden fazla borçlanma
Bireyler, şirketler çok borçlandıklarında iflas ederken, ülkeler de çok borçlandıklarında bu sakinliğe yol açabilir. Dış ödemeler yapılamaz, temerrüt sorunları doğabilir. İflas eden şirket sayısında ya da borç ödemelerini yapamaz pozisyonundaki bireylerde artış oluşurken, iktisat bundan ziyan görür.
Balon olarak tabir edilen varlık fiyatlamalarında patlama oluşabilir
Ekonomide güçlü seyrin süreceği beklentisiyle borsa, gayrimenkul üzere alanlarda fiyatları çok şiştiğinde bunlar balon olarak nitelendirilir ve patladığında panik haline dönüşen satışlar sakinliğe giden yolda daralmayı tetikleyebilir.
Enflasyonda çok yükseliş
Aşırı yükselerek denetimden çıkan enflasyon da iktisatta frene basılmasına neden olabilir.
Enflasyonun tam aykırısı deflasyon
Fiyatlarda daima hal alan düşüş durumu da yükselişteki üzere zararlı olabilir hatta daha ziyanlı olabilir. Deflasyon, gelirleri azaltırken, sabit gelirlerde de düşüşe yol açar ve bu da harcamaları azaltırken, fiyatlar üzerinde baskı oluşarak düşüş döngü halini alabilir.
Teknolojide gelişme her vakit güzel olmayabilir.
Teknolojik gelişme uzun vadede ekonomiyi güçlendirirken, kısa vadede iş gücünde azalma yaratarak işsizliği artırır ve bu da sakinliğe yol açar.
Durgunluğun beşerler üzerinde tesirleri neler?
-
Durgunluk istihdam ile tetiklenirken, işten çıkarmalar ve işsizlik artar. Yeni iş alanları da daralır. Hali hazırda çalışanlar için maaş düşüşleri de gelir kaybı yaratarak meseleleri artırır.
-
Yatırımlarda, varlık balonlarının patlaması tasarrufların kaybına yol açar.
-
Satışlar düşer, iflaslar artar.
-
Bankalar kredi tarafında kısıtlamaya gidebilir. Yatırımlar azalır. İstihdam artmaz. Harcamalar artmaz üzere bir kısır döngüye girilir.
Resesyon ya da sakinlik öngörülebilir mi?
Ekonomide öngörüler senaryolar ve hazır bilgiler üzerinden yapıldığından kesin bir karşılık bulunmamakla birlikte siyah kuğular öngörülemezken, kimi göstergeler alarm verebilir.
Tüketici itimadı verisinde gerileme, borsalarda çok yükseliş düşüşler, işsizlikte artış, takibe düşen alacaklarda artış, yatırımlarda azama, enflasyonda yükseliş, imalat bilgileri üzere sakinlik habercileri bulunur.
Depresyondan farkı nedir?
Depresyon ekonomilerde daha uzun vadeli sakinlik manasına gelirken, tıpkı nedenlerle oluşan ikilinin farkı müddeti olurken, resesyon sonrası depresyon oluştuğuna dair temel bir kanı oluşmuştur. Depresyon, resesyona nazaran daha yıkıcı olarak da kabul edilir.
