İktisatta Görülmeyeni Gören, Yapılmayanı Yapan Heterodoks Sözlüğü Geldi! Türkiye’de Heterodoks İktisat Nedir?
İktisatta akımlar insanlığın varlığı kadar eski. Keynesyenden, klasiğe, Marksizmden, faydacıya, Adam Smith’ten David Ricardo’ya, fizyokratlardan uzaya her yerde biraz iktisat gördüğümüz son günlerde Türkiye’de en çok ortodoks ve heterodoks akım konuşuluyor. Bunun ana sebebi ya da kanaat başkanı kuşkusuz Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati. Biliyorsunuz ki Bakan, bugüne kadar uygulanan ortodoks siyasetlere başkaldırı niteliğinde bir heterodoks savunucusu. Hatta birtakım kısımlarda heterodoks siyasetlere dahi heterodoks yaklaşım sergiliyor. Biz de size bunları anlatmaya geldik.
Bakan Nebati, vazifeye geldiği günden bu yana geçen 11 ayda söylemlerinde heterodoks duruşa daima vurgu yaptı.
Kısaca tanımlamak gerekirse ortodoks akım bilindik iktisat teknikleri, heterodoks akım da buna karşı çıkan asi kesim üzere açıklanabilir. Alışılmış çok daha derin görüşler mevcut olsa da bu formda ana fikri anlatabiliriz.
“Heteredoks iktisatta bir yol değildir. Ana akımdan sapmışlıktır.”
Ekonomist gazeteci Gurur Oğuz, heterodoks akım için kılavuz hazırlamış. İktisat kitabı değil lakin, daha pratik bir lisan ile Türkiye örneğinden yola çıkmış. Esasen ana tarif olarak da ortodoks yani bilindik iktisat siyasetlerinin bir yana atılıp, yerine getirilen olduğunu belirtiyor. ‘Heteredoks iktisatta bir sistem değildir’ diyen Oğuz, literatürde tanımın ‘Ana akımdan sapmışlık’ olarak bulunduğunu ve kural dışılığı söz ettiğini söylüyor. Bakalım Türkiye özelindeki tanımlamasıyla kuralları nasıl anlatıyor? 👇
1. Heterodoks olmak, faizleri düşürüp, düşük faizden kredi kullandırtmamaktır.
2. Ordu’nun dereleri türküsünü gerçeğe döndürüp: “Derenin suyunu üst akıtmaktır.”
3. Herkes üstüme üstüme geliyor: “Ekonomi otobanında karşıt yola girmekle kalmayıp, ‘herkes karşıt istikamette gidiyor’ diye yakınmaktır.”
4. “İhracat artacak” diye çıkılan yolda her şeyi tıpkı anda artırıp, ithalatın kat be kat ihracatın üstünde artmasıdır.
5. “İşsizlik azalacak” denirken, dataları desteklemek ismine ‘en az 5 yıl iş aramasınlar diye’ üniversiteleri artırmak.
6. “Faiz sebep, enflasyon sonuç” tezinden yola çıkarak, faizlerin yüzde 19’dan 12’ye enflasyonun yüzde 19’dan 85’e çıkmasıyla tezin doğrulanmasıdır.
7. “Üretim artacak” beyanıyla endüstricinin düşürülen faizlerden kredi alamayıp yüksek faizlerden de kredi bulamaması: Finansal kuraklığa mahkûm edilen üreticileri, dünya konjonktürüyle baş başa bırakmak.
8. İktisatta kabul görmüş ne varsa zıddını yapıp, kafana nazaran takılmak.
9. İktisattaki tüm aksilikleri dış güçlere bağlayıp, aslında sorunu üreten iç güçleri görmezden gelmek.
pbs.twimg.com
10. İhracatçının yurtdışı gelirine el koymak, döviz aratmak.
11. İş dünyasını Resmi Gazete okuru yapmak: “Acaba hangi makûs sürpriz geldi” diyerek gece yarısı nüshasını dehşetle beklemelerini sağlamak.
12. Seçim öncesi büyümeye odaklanıp, dövize bakmamak, enflasyona aldırmamak.
13. 2001’de kriz sonrası gücünü tüm dünyaya ispat edecek formda gelişen “finansal tsunamide esirgeyici kalkanımız” bankaları, amaç tahtası yapmak.
Ayrıca bütçedeki popülist muştuların açtığı delikleri seçimin finansmanında bankaların yamamasını sağlamak.
14. Kâfi ki döviz almayın: Parası olmayanların vergilerinden, bankada parası olanlara kur muhafazalı mevduat icat etmek.
15. Enflasyonda Hüseyin Bolt olurken, “vatandaşı ezdirmedik” diyebilmek.
Ayrıca tek nefeste,“Neoklasik iktisat düşüncesinden epistemolojik bir kopuşu temsil eden heterodoks yaklaşım, günümüzde giderek ön plana çıkan davranışsal ekonomi ve nöro ekonomiyle daha fazla kıymet kazanmaktadır” diyebilmek.
16. “Son yılları saymazsak, Ak Parti devrinde enflasyon ortalaması yüzde 8-9 civarında” diyebilmek.
17. Faizi, seçimden evvel tek haneye park etmek ancak seçimden sonra çok haneye çıkarmak.
18. Geleceğin kaynaklarını bugünden harcayarak gelecek nesilleri gençleri ve çocukları şimdiden ipotek etmek.
Heteredoksluğu bu biçimde anlatmış Onur Oğuz, “epistemoloji”den daha açık olduğu kesin. Siz ne dersiniz? Yorumlarda buluşalım.👋👇
