TL Mevduat Faizleri Daha Ne Kadar Yükselecek? Merkez Bankası, Banka Yöneticilerine Görüşmede Ne Bildiri Verdi?
Bankacılık dalı isyan bayrağını aşarken, Merkez Bankası’nın bu bahiste taviz vermediği tez edildi. Son 1 yılda artan enflasyon, yükselen kurlar, krediler, mevduatlar, dövizler derken, ihale bir ölçü bankalara kalmış görünüyor. Geçen yıldan itibaren dikkat çeken, enflasyonist ortamdaki banka karları, sonrasında piyasa faizlerindeki ayrışma ve gece yarıları yapılan düzenlemeler, gerçek dalın TCMB Lideri Şahap Kavcıoğlu’na sitemleri derken, bankalar da isyan etti. Kulislerden fısıldananlara nazaran Kavcıoğlu, finans dalına gerçek kesim kadar yumuşak konuşmazken, bankaların üzerinde artan bir yük de göze çarpıyor. Bundan kaçmak ismine mevduat faizlerinde görülen yükseliş ise sorgulamalar eşliğinde dikkat çekiyor.
Merkez Bankası’nın birtakım bankaların genel müdürleriyle başka ayrı yaptığı görüşmelerde eleştirilen siyasetlerde değişiklik olmayacağı vurgusu yapıldığı belirtildi.
Reuters’ın aktardığına nazaran, ortalarında geçen günlerde tenkitlerini açıkça lisana getiren Aran’ın yöneticisi olduğu İş Bankası’nın yer aldığı birtakım bankalarda üst idare, başka farklı TCMB yöneticileriyle görüştü.
Regülasyonlara dair TCMB’nin kararlı halde devam edeceğini ilettiği öğrenilirken, yıl boyunca döviz, tahvil, kredi ve mevduat alanlarında Merkez Bankası belirleyici olmuştu.
TCMB’nin getirdiği düzenlemelerle 10 yıllık gösterge tahvil faizi yüzde 26 düzeyinde yüzde 10,5’e gerilerken, birinci periyotta gerçek dal krediye ulaşım ve faizlerdeki yükselişi eleştirirken, bankalar da bu tenkitlere katılmıştı.
Türkiye bankacılık sistemi, son 1 yılda 24 yıllık doruğunu gören enflasyonun olduğu ortamda kâr rekorları kırarken, yakın devirde sistemik risklerden bahsedilmeye başlandı.
Geçen hafta yapılan kapalı toplantılarda iktisat idaresiyle bir ortaya gelen bankaların üst seviye yöneticileri, bilançolarındaki riskleri anlattılar. Kesimde, ısının arttığı telaffuzları yayılırken, buna neden olan düzenlemeler Türkiye İktisat Modeli çerçevesinde cari fazla ve büyümeye yönelik yapılıyor. Rekor kıran enflasyon gayreti yerine bankaların kredi ve mevduat sistemleri BDDK ve TCMB tarafından düzenleniyor.
Geçen yıl roket misali fırlayan döviz kurlarının tetiklediği enflasyonist ortamda yabancı para talebini kesmek ve piyasada bollaştırılan nakdi üretime yöneltmek için alınan önlemlerde bankaların kredi ve mevduatlarına yönelik amaçlar, menkul değer düzenlemeleri ve zarurî karşılık düzenlemeleri yapılmıştı.
Banka bölümü kaynakları da seçim sonrası ya da yeni yılda oluşabilecek bir faiz siyaseti değişikliğinin menkul değerlerde faizleri artırarak, fiyatlarda düşüşe yol açmasının, bilançodaki menkul değer tartılarının dala ağır hasara vereceğini belirtti.
Reuters’ın aktardığı üst seviye bir bankacının açıklamasına nazaran, uygulanan önlemlerin bankacılık bölümündeki ısıyı yükselttiği bunun da sistemi yakabileceği belirtildi. Seçime kadar sürmesi beklenen iktisat siyasetlerinden öbür deva olmadığı, çünkü seçimlerden evvel oluşacak 70 milyar dolar seviyesindeki döviz talebinin kimse tarafından istenmeyeceği vurgulandı.
Geçen günlerde Türkiye İş Bankası Genel Müdürü Hakan Ortan tarafından yapılan açıklamalarda, tahvil tutma zaruriliği nedeniyle 50 milyar TL’nin üzerinde kaynağın krediler yerine bu alana gittiği, faizlerdeki düşüşün de bu bağlamda kimseye yaramadığı ve kredide ucuzlamaya rağmen erişimde güçleşmenin kimseye yararı olmadığı telaffuzları ağır gündem olmuştu. Ortan, makro ihtiyati önlemlerin bir an önce son bulması gerektiğini belirtmişti.
Aran, dalda bu bağlamda birinci ve tek konuşan isim olurken, kendilerinin iktisat modeline karşı duran aktörler olarak gösterilmesinin yanlış olduğunu, regülasyonlar sonrası bankaların iktisat siyasetlerinde desteklenmesi gereken kesimlere dahi kaynak ayrılamadığını da belirtmişti.
Kamu bankaları tarafında kaynaklar, durumun abartılacak nitelikte olmadığını fısıldarken, bunun bakış açısıyla alakalı olarak enflasyonla çaba programında seçili alanlarda kredi kullanımlarında bir problem olmadığı, piyasada kredi talebinin çok olmasından kaynaklı olduğu da eklendi. Kaynakların, sistem değişikliklerinde bu üzere durumların doğal karşılanması gerektiği ve bankaların rahat olmasının kıymetli olduğunu belirttiği de öğrenildi.
2022 yılı 3. çeyrek finansal sonuçlarında bankaların net kârlarının enflasyona endeksli tahvil getirileri takviyesiyle yüzde 400’den fazla artması, büyüklüğü 286 milyar TL’ye çıkan kesimde, gelecek yılın olumlu görülmemesine de yol açıyor.
Üst seviye bir bankacının verdiği bilgiye nazaran de gelecek yıldan itibaren bankalarda oluşacak hasarın küçülmeye neden olabileceği belirtildi.
Bankaların kredi vermek istediklerini, lakin tedbirlerle krediye erişimin kısıldığını bunun da maliyet riski yaratabileceği vurgulandı. 2023’te dalda risklerin ve vade uyumsuzluklarının artacağı bir periyoda girileceğini bunun da bankalarda küçülmeye işaret ettiği açıklandı.
Bankacılık bölümünde kredi hisselerine bakıldığında kamu bankalarının bu alanda hakimiyet kurduğu görülürken, toplam kredilerde kamunun hissesinin ekim ayı son haftasında yüzde 46,3, yabancı bankaların yüzde 25, yerli özel bankaların da yüzde 29 hisse aldığı görüldü.
Yine bir öteki bankacılık kaynağı, bankacılık bölümündeki riskin kamuyla iç içe girdiğine dikkat çekerek, yapılan düzenlemelerin dalda mukadderatı kamuya bağladığını söyledi.
Yaratılan bilanço riskinin özel bankalarda engellemek ismine kredi iştahının azaldığı lakin bunun yaratacağı küçülmenin de gerçek iktisada yansıyacağı, sabit maliyetler ve şubeleşmede tesirli olacağının altı çizildi. Yabancı bankaların bu durumda Türkiye’deki operasyonlarında büyümeyebileceği, hatta daha ileri tedbirler de alınabileceği kaydedildi.
Domino tesirine yönelik de milletlerarası bankalarla alakaların etkilemesi hatta sendikasyonlarda ya da akreditif hesaplarda yansımaların görülebileceğine dair de ihtar bulunuldu.
TCMB, aldığı önlemler ve kararlarla düşük faiz siyaseti ekseninde bankalardan sağlanan ucuz finansmanın “net ihracat odaklı” yatırımlara gitmesi gerektiğine işaret ediyor.
Kredilerde yapılan sınırlamalar ve bilhassa bireylerde KKM bugüne kadar döviz talebini sınırlarken, kredilerin döviz ya da KKM’ye gitmesi de engelleniyor.
Reuters’da yayımlanan bir tahlilde bankalarda gelecek yıl oluşacak tehlikeye dikkat çekildi.
TCMB, yaptığı düzenlemelerde mevduat tarafında TL hissesinin artırılması için ek tahvil yükümlülükleri getirirken, son haftalarda mevduat faizleri de yükselişe geçti.
TCMB bankalara gönderdiği yazıda piyasa ortalamalarının dışına çıkılmamasını istese de birtakım bankalarda yüzde 30’a yakın mevduat faiz oranları görülmeye başlandı.
Bankaların birkaç günlük kampanyalar halinde yaptıkları uygulamalara kamu bankaları da katılırken, kalıcı olmayan oranlara şimdi bir düzenleme getirilmesi beklenmiyor.
Dünya’da Şebnem Turhan da bu hususa değinirken, bu yükselişlerin sonu da merak ediliyor. Tahvil tutma mecburiliği nedeniyle yükselen mevduat faiz oranlarının düşük kredi faizleriyle de nereye kadar ve ne vakte kadar sürebileceği yakından izleniyor.
Düzenlemelerin neden olduğu düşük faizle ek menkul değer alımı yerine TL mevduat faizlerini artırma yol seçen bankalarda faiz oranlarının yüzde 25-31 ortasında değiştiği de belirtiliyor.
Bankaların ‘sistemik risk’ ve TL mevduat faizi artışlarına yapılan ‘ruhuna aykırı’ ihtarları çok değerli görülmemiş olacak ki TL mevduat faizlerinde artış sürüyor.
Yılsonlarında bilanço düzeltme devirlerinde uygulanan TL mevduat faizlerinde artış biraz erken başlarken, siyaset faizinde indirim, makroihtiyati önlemler bu durumun sürdürülebilirliğini de tartışmaya açıyor.
BDDK ve TCMB’nin aldığı makroihtiyati tedbirlerde hem kredilerde hem de mevduatlarda zorunlu karşılık niteliğinde menkul değer tutma mecburiliği bulunuyor.
İlk olarak yabancı para mevduata karşılık yüzde 5’i oranında tahvil tutulması mecburî olurken, 2023’te de TL mevduat oranının bankaların toplam mevduatının yüzde 50 ve/veya yüzde 60’ının altında kalması halinde ek olarak 2 ve 7 puan tahvil tutma yükümlülüğü de bulunuyor.
Kredilerde de seçili kredilerin yüzde 30 oranında tahvil tutma kuralı bulunurken, 7 ila 12. aylar ortasında bu kredilerde stok fiyatı artış oranı yüzde 10’u aşarsa, aşan fiyatına karşılık da aşan oranda tahvil tutulması, bir de kullandırılan ticari kredi faiz oranı referans faiz oranının 1,4 katını aşarsa yüzde 20, 1,8 katını aşarsa yüzde 90 oranında tahvil tutma koşulu bulunuyor.
Yerli özel ve yabancı bankalarda KKM dahil TL mevduat oranı yüzde 47,6 düzeyinde bulunurken, bu kamu bankalarında yüzde 50,59 oranında görülüyor.
Şu durumda yalnızca YP mevduatının yüzde 5’ine kadar tahvil tutan bankalar 2023’te yüzde 50 ve/veya yüzde 60’ı geçemezlerse altına ek menkul değer alacaklar. Bu da mevduat çekmek ismine oranları yükseltmelerin yol açıyor.
Bir de TCMB son üç ayda toplamda 350 baz puan faiz indirimi yaparken, siyaset faizi yüzde 10,5’e geriledi. Bu da KKM’de uygulanan faizi yüzde 13,5 düzeyine indirdi. KKM ile TL mevduatta bu oranlarla mevduat toplayan bankalar, faiz indirimlerinin sürmesiyle ortada sıkışmaya devam ediyor.
