Çeşitli Nedenlerle Yeryüzünden Silinerek Tarihin Tozlu Sayfalarına Gömülmüş 10 Antik Kent

Akrotiri, Giritlerin karakol olarak kullandıkları Santorini adasında yer almaktadır. Thera Santorini Patlaması olarak da bilinen patlamanın MÖ 1600’lerde burada gerçekleştiğine inanılıyor. 1967’de yapılan Akrotiri kalesinin keşfinde hayli başarılı freskler (özel bir teknik ile yapılan duvar resmi), üç katlı konutlar ve çok yeterli organize edilmiş bir yerleşim bulundu. Su tesisatı kale sakinlerinin hem soğuk hem de sıcak suya erişebildiğini gösteriyor. Ayrıyeten bu sıcak su yerleşim yerinin sonunu getiren yanardağ tarafından sağlanmış!

Timgad macera romanlarında sık sık karşılaşılan meşhur bir kayıp kenttir. Bir vakitler İmparator Trajan’ın buyruğuyla çölde kurulan ve görkemli bir kent olan Timgad, Roma İmparatorluğu’nun çöküşünden etkilenmedi ve dahası değerli bir ticaret merkezi haline gelmiş oldu. 5. yüzyılda talan edildikten sonra ise bir Hıristiyan merkezi olarak tekrar doğdu.

Rüzgarla gelen Sahra Çölü’nün kumları kenti kapladı ve kente hiçbir şey olmadan saklanmasına yardımcı oldu. 1881’de ise kent tekrar keşfedildi. Bugün Timgad’ın kalıntıları Afrika eyaletlerindeki Roma kentlerinin süper görünümünü ziyaretçilere sunuyor. Trajan Kemeri, tipik Roma hamamları ve Jüpiter Tapınağı bugün hala görülebilmektedir. Tapınağın Roma’daki Pantheon kadar büyük olması, Romalıların Timgad kentine verdikleri ehemmiyeti de bir nevi ispatlar nitelikte.

Pavlopetri, Taş Zamanı’nda kurulmuş bir Yunanistan kentiydi. Kentin sular altında kalması ise arkeologlara eski zamanlardaki hayat hakkında eşsiz bilgiler sağladı. Kente ilişkin öteki siteler daha tekrar inşa esnasında kısmen tahrip edildi fakat Pavlopetri bozulmadan kaldı. Kentin su altında kalmasının nedenlerinin ise yükselen su düzeyleri ve sarsıntıların neden olduğu heyelanlar olduğu düşünülüyor.

Pompeii’nin kız kardeşi olarak bilinen Herkulaneum M.S. 62 sarsıntısında ağır hasara uğradı. M.S. 79’da Vezüv Yanardağı’nın patlamasıyla ise Pompeii ve Herculaneum kentlerinin ikisi de lav ve kül katmanlarıyla kaplanarak yok oldu. Güzel bir arkeoloğun 1709’da kentin tiyatrosuna rastlamasıyla Herkulaneum yine keşfedilen birinci Vezüv kentlerinden olmuştur.

Petra kentinin bu listeye dahil edilmesi biraz tartışmalı sayılabilir zira aslında büsbütün yok olan bir kent değil. Terk edildiği kesin lakin yerlilerin bu kentin varlığından haberdar oldukları düşünülüyor. Tekrar de Batı’nın en az 1000 yıldır bu kentin varlığından haberi yoktu.

Bu çöl kenti bir zelzele su tedarik sistemini yok edene kadar gelişmeye devam ediyordu. Tüm nüfusun taşınması, yıkılanları tekrar inşa etmeye başlamaktan daha kolay geldiğinden kent terk edildi ve o vakitten beri sırf maceracı gezginleri yahut mezar soyguncularını cezbeden bir yer haline geldi. Bugün Petra kenti, Ortadoğu’nun en değerli arkeolojik alanlarından biridir. Yarısı inşa edilmiş, yarısı ise taşa oyulmuş Petra muhakkak antik çağın mimari mükemmellerinden birisi.

Maya kenti Tikal, bir Maya krallığının başşehri ve Dünya’nın en büyük kentlerinden biriydi. Kent milattan sonra 200-900 yılları ortasında iskan edilmişti. Kentin fevkalâde bir biçimde korunması sayesinde bugün Tikal’in ihtişamı hakkında birçok şey biliyoruz. Öbür kent kalıntıları üzere bu kentin de apansız gizemli bir formda terk edildiği düşünülüyor lakin araştırmalar, arazinin orada yaşadığı bilinen çok sayıda beşere konut sahipliği yapmamış olduğunu gösteriyor. Yani kentin kimlere mesken sahipliği yaptığı hala bilinmiyor.

Ormanın içinde kalan bu kent uzun mühlet keşfedilemedi fakat kimi yerliler bu kayıp kent hakkında yayılan söylentiler sayesinde kentin varlığından haberdardı. Kent birinci sefer 1848’de keşfedildi ve kaşifler 70 metre yüksekliğindeki piramitler, kraliyet sarayları ve cümbüş arenalarıyla o devrin en büyük arkeolojik alanına rastlamış oldular.

Güneybatı Amerika Birleşik Devletleri’nin Yerli Amerikalıları olan Pueblo halkı isimlerini kurdukları köyden alır. Bu topluluk bugün hala bulunuyor lakin topluluğun en değerli devri MS 900-1200 yıllarından kalma eski Anasazi toplumudur. Görselde gördüğünüz bu taş saray Anasazi kabilesinin altın çağında inşa edilmiştir.

Richar Wetherwill, Charles Mason ve Ute kabilesinden bir Amerika yerlisinin sayesinde kaya duvarlarla korunan bu eski binalar keşfedildi. Kentin terk edilmesinin nedenleri bilinmemekle birlikte birden fazla uzmanın argümanı Avrupalıların gelişinden yüzyıllar evvel Amerika kıtasını etkileyen büyük kuraklıkların birincisinin bölge genelinde tarımı yok ettiği ve bölge sakinlerinin de bölgeyi terk etmek zorunda kaldığı istikametinde.

Machu Picchu’dan bahsetmezsek olmaz. And Dağları’nın doruğunda bulunan bu antik İnka kenti, İspanyol fetihleri sonucu terk edilmeden evvel muhtemelen M.S. 1450-1572 ortasında halk kısa bir müddetliğine de olsa burada yaşadı. İspanyollar kenti asla keşfetmediğinden ve yerliler İnkaların sırrını açıklamadığından Machu Picchu Batı tarafından lakin yirminci yüzyılda keşfedilebildi.

Kentin kalıcı bir yerleşim yeri mi, bir kraliyet kenti mi yoksa dini bir tapınak mı olduğu konusunda hala tartışmalar sürüyor.

Uzun bir müddet Truva’nın Atlantis üzere efsanevi bir kent olduğuna inanılmıştı. Daha sonra 1871’de Heinrich Schliemann Türkiye’nin Hisarlık bölgesindeki bir höyük alanındaki hafriyatları finanse etti. Antik çağda, arkeologların Homer’ın tanım ettiklerine emsal devasa savunma duvarları buldukları Ilium isminde bir kent vardı. Schliemann, Truva’da da buna emsal duvarların yanı sıra Elena’nın takıları olarak isimlendirdiği altın takılar da buldu. Aslında Priam’ın Hazinesi olarak bilinen hazine, 1945’te Berlin’den kaybolmuştu fakat sonradan Sovyet’in eline geçtiği tespit edildi.

Her yıkımdan sonra ise direkt harabelerin üzerine tekrar inşa edilmiştir. Tekrar tekrar kurulan bu kentin hangisinin Rumlar tarafından kuşatılan kente ilişkin olduğu konusunda hala tartışmalar var. Her halükarda kentin heybetli duvarları Homer’in tezini ve Truva atı üzere bir numara kullanma gereksinimini doğruluyor üzere görünüyor.

Listemizin sonunda başkalarına göre daha az bilinen Mohenjo-Daro var. Mısır ve Mezopotamya uygarlığı ile birlikte İndus Vadisi Uygarlığı dünyanın en büyük uygarlıklarından biri olarak kabul ediliyor. M.Ö 2000 civarında tepesini yaşayan bu medeniyet bilim, yazı, ticaret, zanaat, din ve tarımda dikkate bedel bir ilerleme kaydetmişti. Gelişmiş tabiatı, nizamlı sokakları ve karmaşık kanalizasyon sistemi Mojenjo-Daro antik kentinde görmeniz mümkün olan yapılardır. Öbür bahsettiğimiz kentlerden farklı olarak bu kentte öne çıkan bir saray yahut tapınak bulunmuyor.

Ancak bu toplum hakkında bilinen çok az şey olduğundan bunun sırf bir ihtimal olduğunun altını çizelim. İnd Irmağı’nın neden olduğu seller kentin en az altı sefer yıkılmasına sebep olmuş üzere görünüyor. Her seferinde eski kentlerin kalıntılarının üzerine ise yeni kentler inşa edilmiş. Yaklaşık M.Ö. 1800 yıllarında terk edildiği düşünülen kentin terk edilmesinin nedeni bilinmiyor. Kentin 1922 yılındaki keşfine kadar ise kimsenin kentten haberi yoktu.