Misyonerlik faaliyetleri topraklarımız ve toplumumuz için pek de yeni bir şey değil aslında. Cumhuriyet ihtilalinden evvel de bu biçim faaliyetleri Osmanlı’da görmek mümkün. Fakat içeriğimizde de okuyacağınız üzere Genç Cumhuriyet, misyonerlik faaliyetlerine pek de sıcak bakmamış ve yol yakınken önünü kesmeye çalışmış.
Kaynak: İdris Yücel
Bursa Amerikan Koleji “Amerikan Bord” tarafından 1876 yılında Ermeni ve Rum öğrencilerle faaliyetine başlar. 1908 yılından sonra her ne kadar yasak olsa da Müslüman öğrenciler de okula kaydolur.
Hatta İncil derslerine ve sabah dualarına Müslüman öğrencilerin iştiraki zarurî tutulur. I. Dünya Savaşı’nda faaliyetleri durdurulsa da okul, Mondros sonrası bölük pörçük eğitime devam eder ve Lozan sonrası’nda ise 4 öğrencisi olur.
Bu ortada “Amerikan Bord” Amerikan Yabancı Misyoner Kurulu Şurası olup bütün dünyadaki misyonları Tanassur yani Hristiyanlaştırmaktır.
Okulda yaşanan tanassur hadisesine gelecek olursak, kolej öğrencisi Sabiha Hanım (Dr. Yusuf Sadi Bey’in kızı) öğretmeni Edith Sanderson’a ruhsal durumunun güzel olmadığını ve kendisini dini bilgilerle rahatlatıp rahatlatamayacağını sorar.
1928 tarihli rapora nazaran Sanderson bu teklifi Sabiha’nın müslüman olmasından dolayı birinci başta kabul etmez. Lakin sonrasında ikili ortasında dini sohbetler başlar.
Kısa mühlet sonra bu sohbetlere; okuldaki öbür kızlar (Muadelet ve Seniha), okul sekreteri ve odacı kardeşi Kamuran ile Nemika da katılır. Ayrıyeten bir öteki öğretmen Lucille Day de sohbete dahil edilir. Kızlar Hristiyanlık ve İncil’e ilgi duyarlar.
Tam da bu sırada devreye okulun eski öğretmeni Behice Hanım ve kendilerini “Uyanık Yavrular” olarak tanımlayan bir küme öğrenci girer. Bu öğrenciler 4 kızı takibe başlarlar.
Ve 4 Aralık 1927’de Muadelet’in günlüğünün çalınmasıyla olay patlak verir. Muadelet günlüğünde açıkça her şeyi müellif. Ve bu günlük mahkeme tarafından kanıt olarak kabul edilerek, iddianameye girer.
Günlük olayını o günlerin şahidi İffet Alton şöyle aktarıyor:
Söz konusu günlük 24 Aralık 1927’de Bursa Ulusal Eğitim Müdürlüğü’ne getirilir ve Bakanlık müfettişleri Hasan Ali ve Behçet Beyefendiler 20 Ocak’ta Bursa’ya gelir.
Soruşturma 11 gün sürer ve 31 Ocak 1928’de bakanlığın da emriyle aralarında polislerin de bulunduğu 8 vazifeli, “dini propaganda” gerekçesiyle, öğrencileri tahliye ederek, Bursa Amerikan Kız Koleji’ni kapatır.
Bu olay Bursa’nın dışına taşarak süratli bir formda tüm ülkede duyulur ve Hayat Mecmuası’nda arka arda yazılar yayımlanır ve muharrirlerin söylemi genel olarak şöyledir:
‘Kültür buhranı olarak tanımlanabilecek bu Tanassur Hadisesi yalnızca Müslümanlıktan değil daha da değerlisi Türklükten çıkmak biçiminde ulusal bir sıkıntı olarak düşünülmelidir.’
Okul idaresine ise dava açılır. Birinci dava 13 Şubat 1928’de görülür. Mahkeme esnasındaki en enteresan detay ise Türk kızlarından birinin Hristiyan olması ihtimalinden dolayı Kur’an’a el bastırılmaması olur.
Halkın ve basının epeyce ilgi gösterdiği duruşmalar 30 Nisan’da karara bağlanır. Amerikalı 3 misyoner 3’er gün mesken mahpusu ve 3’er liralık tazminat cezası alır. Cezanın desteği ise ‘kendilerine emanet edilen çocukların dini ve ulusal bedellerini maddelere muhalif surette değiştirerek, gerek ailelerinden, gerekse mensubu oldukları ülkeden soğumalarına yol açmak’ olarak belirlenir.
Böylece genç Cumhuriyet laik ve bilimsel eğitim konusundaki kararlılığını net bir halde göstermiş olur. Lakin Bord misyonerleri Muadelet’in günlüğünden de ilham alarak strateji değişikliğine masraflar.
Artık direkt bir misyonerlik faaliyeti göstermeyeceklerdir. Bord’un yeni stratejisi, Ankara Hükûmeti’nin çizdiği sonlar dâhilinde daha çok sembolik ve temsili surette, Anglosakson kültürün aşılanması temeline dayanır.
