Kredilerde Kahır Büyürken, İktisat Modelinde Meseleler Artıyor! İhracat, Sanayi Kimse Mutlu Görünmüyor
Türkiye İktisat Modeli, büyümeye dayanıyor bilindiği üzere. Bunun da döngüsü şu formda belirtiliyor: Faizler inince, krediler yatırıma, yatırım istihdama ve üretime, üretim ihracata dönmeli yurdumda! Yurduma dönen döviz olunca cari açık kapanacak, rezervler artacak, güçlü olunacak, enflasyon düşecek. Genel çerçevede sempatik görünüyor. Fakat sorun şurada; düşen faizler yalnızca meskenden kredi olup uçmuyor. Bir de dünyanın şu günlerdeki sıkıntılı konjonktüründe paranın da dengeleyicisi oluyor. Dengelenemeyen para dövizde yükselişe, yükseliş enflasyona, enflasyon da tüm piyasa dengesizliğiyle Erol Taş’a dönüşüyor. Bu döngüleri, spiralleri, labirentleri çok farklı sürdürmek mümkün fakat birinci söylediğimiz modeldeki ihracat, kredi, faiz, üretim kısımlarında sıkıntılar devamlı büyüyor. Buyurun biz size onları anlatalım👇
Türkiye’nin öncü sanayi kollarından olurken değerli bir ihracat kanalı da olan beyaz eşya dalı daraldı.
Sözcü’den Sayime Başçı haberine göre, üretimin yüzde 75’i ihraç edilen yıllık 4,5 milyar dolar gelir sağlayan kesim, 2022’de yılın birinci 8 ayında ihracat tarafında yüzde 1, iç satışlarda da yüzde 6 oranında daraldı. İthalattaki gerileme de yüzde 50’yi buldu.
Türkiye Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği Lideri Can Dinçer, toplam 6 ana eserde ağustos ayında da yüzde 2 oranında daralma olduğunu belirtirken, resesyon beklenen Avrupa’nın ana ihracat pazarı olduğuna dikkat çekti.
Yaklaşan kış mevsiminin tüm dünyada ekonomik problemlerle gelecek olmasına iç pazarda da satışların düşmesinin eklenmesiyle Dinçer, ihracatta güç korumak için efor sarf ettiklerini söyledi. İç pazarda da alım gücünün yükseltilmesi gerektiğini iletti.
Dünya Gazetesi’nde Alaattin Aktaş da dün gelen bilgiler ışığında TCMB’nin yaptığı anketle açıkladığı gerçek kesim inanç endeksinin pandemi sonrası gerileme sürecinden olduğuna dikkat çekti.
Ankete katılanların üretici şirketlerin birçok beklentisinin olumsuz olmasına rağmen, genel gidişata dair beklentide olumlu olmalarını pahalandıran Aktaş, ‘Reel kesim hem yakınıyor, hem gidişat yeterli diyor!’ başlıklı yazısında, ‘Reel dal kuruluşları her manada durumun âlâ olmadığını lisana getirmiş. Bir tek sabit sermaye yatırım harcaması için durumun yeterli olduğu tabir edilmiş’ diyor.
Aktaş tabloda görülen 2021 başından bu yana çabucak hemen her bilginin yani beklentinin ya da durumun en tabanda yer almasına rağmen, adeta bir TÜİK verisi üzere yükselişi şöyle yorumluyor:
Şimdi hem mevcut durumdaki sipariş azalmış, hem gelecek üç aydaki sipariş beklentisi aksiye dönmüş; gelecek üç ayda daha az üretim bekleniyor, birebir halde istihdamda azalma kestirimi var.
“Böyle bir durumda sanayi kolundaki genel gidişata ait görüşün de olumsuz olması beklenir, değil mi? Tam bilakis gerçek dal kuruluşları bakın genel gidişatla ilgili olarak nasıl bir tablo çizmiş?” Buyurun bakın👇
Katılımcılardan daha optimist olduğunu söyleyenlerin oranı yüzde 4,7’den yüzde 6,9’a yükselmiş. Ağustosta yüzde 70,3, eylülde yüzde 70,7 durum birebir demiş. Daha karamsar olduğunu belirtenlerin oranı ise yüzde 25’ten yüzde 22,4’e inmiş.
Sonuçta genel gidişat istikrar kıymeti 79,7’den 84,5’e yükselmiş.
Tabloya bakıyoruz; üst taraf tümüyle negatif, alt tarafta ise sadece iki kalem olumlu. Son kalem de, tüm çalışmanın özeti üzere.
Sizce de bir tuhaflık yok mu? Ya da sanki gerçek dal temsilcileri bu ankete işlerinin ağır bir saatinde mi karşılık verdi?
Fatih Özatay da Merkez Bankası’nın literatüre süper katkısı olan “liralaşma” yolunda dolarizasyon ve yatırıma nasıl değiniyor?
Özatay, yüksek enflasyon ortamında kredi faizlerinin ‘yatırım için’ çok düşük tutulmasına değinirken, faizin yatırımların belirleyicilerinden yalnızca biri olduğunu vurguluyor. Pekala, piyasa riski için ne diyor?
Özatay, yatırımın yalnızca faizden ibaret olmadığını şöyle anlatıyor:
Risk artıp da belirsizlik nedeniyle planlama yapmak zorlaşırsa mesela, yatırım yapma iştahı artar mı? Faizi enflasyonun çok altında hangi ülkede tutuyoruz? Yurtiçi tasarruf oranının esasen çok düşük olduğu ve bu nedenle dış borca bağımlı olduğumuz bir ülkede. Buna da ‘liralaşma’ diyoruz. Âlâ mi?
Gelelim Atilla Yeşilada’ya… Ünlü ekonomist FÖŞ olarak Paraanaliz’de ” Kredi kıtlığı kış resesyonu diyor” başlığıyla hepimizi üzüyor, korkutuyor, dürtüyor hatta tahminen de sarsıyor.
www.paraanaliz.com
Bir evvelki günün manşetinde gözüne çarpan itimat endekslerinden bahseden Yeşilada (yukarıdaki dataların içinde hepsi var!) artışın magazinel olduğuna değiniyor.
Futbolda skoru manşete benzetirken, Faroe Adaları’yla yapılan ulusal maça da değinmeden geçmiyor. Lakin manşetin iktisatta çarpmada 1 toplamada sıfır üzere olduğunu kıymetli olanın da tahlil olduğunu vurguluyor ve artan itimat endekslerinde ileriye dönük beklentilerin bozulduğunu söylüyor.
Aşağıdaki grafik gerçek kesim itimat endeksi hani şu üstte bahsedilen birden iyimserleşen anket.
www.paraanaliz.com
SAMEKS PMI başta olmak üzere öncü ekonomik göstergelerde Ağustos’ta duraksama görüldü.
Bir de kredi tarafına bakmalıyız diyen Yeşilada, 13 haftalık yıllıklandırılmış haraketli ortalama kredi büyümesiyle ölçülen kredi ivmesinin büyüme için çok âlâ bir kılavuz olduğunu hatırlatıyor.
www.paraanaliz.com
Zaten fiyat istikrarını sağlamakla misyonlu lakin büyümeyi önceliklendiren TCMB Lideri Şahap Kavcıoğlu da sıklıkla bahseder bu kredi büyümesinden.
İş dünyası temsilcilerinin açıklamalarını hatırlatıyor ünlü ekonomist biz de bakalım👇
TİM Lideri Mustafa Gültepe
Finansmana erişimde meseleler var. Farklı telaşlarla kredi kaynaklarını dövize dönüştürenler olabilir. Fakat bu kaygılı azınlığın yaptığı yanlışların cezasını tüm ihracatçılarımızın ödemesi ülkemiz ismine yanlışsız değil.
TÜSİAD Lideri Turan, Merkez Bankası faizi ile kredi faizleri ortasındaki irtibatın koptuğunu, gerçek kısmın kredi bulmakta zorlandığını söyledi.
Erol Taşdelen: “Bankalar, ticari kredi kullandırırken fiyat ve kurul yanında toplu eser paketi, firma ortaklarına sigorta üzere eserler dayatması da gelen şikayetler ortasında artmış durumda.”
Bazı bankalar ticari kredinin %25-30’luk kısmının bankada blokede; 15-20 gün ortasında vadesizde tutulması şartı ile kredi kullandırmaya gittiği istikametinde de şikayetler artmış durumda. O denli bu türlü değil kredisine nazaran 500 bin lira komite isteyen bankalar var. Üstelik Kamu ve İştirak Bankaları da bu taleplerden geri kalmıyor. Kaynak: Paraanaliz
Kredi meşakkatinin bilgilerde belirginleştiği görülürken, TCMB datalarında 16 Eylül’de biten haftada yıllıklandırılmış 13 haftalık hareketli ortalama kredi büyüme oranı %25’e, ticarilerde ise %19’a düşüyor
www.paraanaliz.com
İlk bakışta, kredi darlığı ne çok sorun değil enflasyon yüzde 80 olurken, krediler yüzde 70 büyüyor.
www.tcmb.gov.tr
Sorun olması için iki öge öne çıkıyor:
www.paraanaliz.com
-
Ekonomide seçim kazandıracak büyümeyi sürdürebilmek için kredi büyümesinin enflasyonun en az 5 puan üzerinde olması gerekirken,
-
Ticari kredilerde yıllık büyüme oranının TÜFE değil Yİ-ÜFE ile iskonto edilmesi demek de krediye duyulan ağır muhtaçlığı ortaya çıkartıyor.
Yeşilada, beklentilerin arttığı KGF teşvikinin deva olmasına dair de kredilerin yalnızca ihracatçıya ve üretim-yatırım yapan KOBİ’lere tahsis edileceğinden bu bölümlere kullandırılacak kredilerin ekonomik büyüme için kâfi olmayabileceğini belirtiyor.
Önümüzdeki devirde kurda yükselişle geçen hafta 1,7 milyar dolar sattığı iddia edilen TCMB’nin de işinin zorlaşacağı görülüyor. KKM, MIR derken, ABD yaptırım tehditlerinin de bireyselleri dövize iteceğini öngören ünlü ekonomist, . BDDK kredi atılımlarının bankaları bunaltacağını ve bunun da kredilere yansıyacağını söylüyor.
