Çocukların okul başarısı ebeveynlerin, eğitimcilerin ve medyanın ilgisini çeken hususlardan biridir. Birebir vakitte öğretmenlerin ve eğitim kurumlarının muvaffakiyetlerini belirleyen bir ölçüt olarak bilinir. Bu yüzden, eğitim kurumlarında en fazla kullanılan kavramların başında öğrenci başarısı gelmektedir.
Başarı amaç teorisi ile toplumsal psikoloji teorisi (Yükleme Teorisi) öğrencinin gaye yönelimlerinin performans algısı ile kontaklı mıdır?
Başarı maksadı teorisi 1970’lerde insan işleyişi ve davranışının toplumsal bilişsel perspektifi içinde ortaya atılmıştır ( Schunk & DiBenedetto, 2020 ). Bu iki teori de Motivasyon araştırmalarında geniş bir yelpazede kullanıldığı görülmüştür. Öğrencilerin inançları, algıları, tavırları ve başka bilişleri dâhil ederek Motivasyon ve davranışlarını anlamayı ve açıklamayı amaçlamaktadır. Muvaffakiyet amacı teorisi, öğrencilerin hangi misyonlarla meşgul olduklarını vurgular ve bu nedenle tıpkı vakitte kıymetleri de vurgulamaktadır. Teorinin ana temellerinden biri ise, öğrencilerin muvaffakiyet ile ilgili davranışlarını, deneyimlerini ve inançlarını yönlendiren farklı gayeler peşinde koşmaları ile temaslıdır. Toplumsal psikoloji teorisi ise, insanların olay ve davranışların nedenlerini açıklayan modellerden biri olarak, yeterlilik ve denetim hakkındaki inançlarla alakalıdır.
Başarı ya da başarısızlık akademik boyutta ele alındığında üç farklı boyutta atfedilebilir: öğrencinin içsel mi? dışsal mı? Bu yüklemeler sonucunda öğrenci üzerindeki tesirleri özsaygı inançları ve gurur üzerindeki tesirleri olduğu görülmüştür. Kararlı öğrencilerin bir nedene sabit mi? Vakitle değişkenlik mi gösteriyor? üzere sorularına öğrencinin gelecekteki başarısızlık ya da muvaffakiyet beklentileri ile kontaklı olduğudur. Denetim öğrenci üzerinde tesire tabi bir neden mi? Bu etkenlerin denetim edilemeyenlere karşı bireyler üzerinde farklı tesirleri vardır. Başarısızlıktan sonra başarısızlığı içsel, daha istikrarlı ve denetim edilemeyen nedenlerdir. Örneğin doğuştan gelen yetenek atfetmenin daha sonraki Motivasyon ve öğrenme için ziyanlı olduğu varsayılmaktadır. Buna istinaden öğrenciler gayret eksikliği (içsel, değişken ve denetim edilebilir bir neden) nedeniyle başarısız olduklarıdır. Aslında insan zihnin eğilimini, motivasyonlarına ve inanışlarına nazaran şekillenmektedir. Bu nedenle öğrencilerin öğrenmeye katılmaları ve gelecekteki bir misyonu başarmak için öğrenme stratejilerini uyarlamaları gerekmektedir.
Dweck ( 1988) çocukların eşit yeteneklere sahip olmalarına karşın, muvaffakiyet vazifelerindeki başarısızlıklara farklı reaksiyon verdiklerini söylemiştir. Başarısızlığı yetersiz yeteneğe ve eksik efor olarak açıklamıştır. Öğrencilerin zorluklardan kaçınma davranışı nedeni ile başarısızlığa neden olduğudur. Birtakım öğrencilerde ise, ‘ustalık’ reaksiyon modeli ile daha uyumlu yansılar gösterdikleridir. Başarısızlığı yeteneğe değil yetersiz uğraş ile bağlı olduğu istikametinde tabir edilmiştir. Muvaffakiyet öncelikle öğrencinin akademik maksatlarına ulaşması ve sağlıklı hayat marifetlerini kazanması ve öz muvaffakiyetini söz etmektedir. Okulda öğrenci yeterlilikleri ve öğrenci başarısı ortak bir biçimde ele alınmaktadır. Dünyanın pek çok ülkesinde de bu buna misal özellikler vardır. Öğrenci muvaffakiyetinin bir sonuç olarak ele alınması, yanlışsız bilinen yanlışların başında gelmektedir. Ne var ki; öğrenci başarısı sonuç değil, süreçteki bütün değişkenlerin ortak bileşenidir.
Okul muvaffakiyetinde öğrencinin genel zekâsı, kendi yeteneğine ait algısı ve öz disiplininin öğrencinin okul performansını belirleyen en kıymetli belirleyicilerden biridir.
Araştırmalarda kendi öğrenmesi ve başarısı konusunda sorumluluğu yüksek olan öğrencilerin motivasyon ve muvaffakiyetlerinin da yüksek olduğu, motivasyon eksikliği ve ilgisizliğin başarısızlığa yol açtığı görülmüştür. Öğrenci muvaffakiyetinin asıl belirleyicilerinin başında motivasyon yer alsa da duygusal farkındalık ve hisleri yeterli yönetebilme, maksatlara odaklanabilme, ömründe kaliteyi arttıracak dinamiklere yönelebilmek kıymetli derecede rol oynamaktadır. Öğrenciler için yeterlilik, bir husus hakkında daha fazla bilgi edinme üzere iç standartları yansıtmaktır. Bu bakış açısına nazaran, yetkinlik uğraş ve sıkı çalışma ile elde edilebilir. Bu nedenle, öğrenciler ustalık maksadı tarafından yönlendirildiklerinde, sonuçlarını gayret üzere içsel, denetim edilebilir nedenlere bağlanmaktadır. Performans maksadı yönelimli öğrenciler ise, yetkinliği başkalarıyla normatif karşılaştırmalar yoluyla tanımlanır. Performans-yaklaşım maksat yönelimli öğrenciler, akranlarından daha yeterli performans göstermeye ve yüksek notlar alarak ehil görünmeye çabalarken, performans-kaçınma amaç yönelimli öğrenciler ise görünmezler. Oburlarının önünde yetersizdirler. Bu açıdan bakıldığında, makul bir muvaffakiyet, bireyin yetenek seviyesi hakkında bilgi vericidir. Buna dayanarak, performans amacı yönelimli öğrencilerin akademik sonuçlarını yetenek üzere içsel ve denetim edilemeyen nedenlerle ilgili olduğudur.
Özetlemek gerekirse, yükleme süreçlerinin muvaffakiyet amaçlarıyla irtibatlı olduğuna dair ispatlar mevcuttur. Literatür araştırmalarında muvaffakiyet ve başarısızlık yüklemeleri ile münasebetin gerçek dünya ortamlarında ve farklı yaş kümeleri için farklılık göstermektedir. Ek olarak, öğretmenler öğrenme vazifelerine odaklanarak, öğrencilere merakla meşgul olmaları ve misyonları keşfetmeleri için kâfi vakit vermelidir. Bu nedenle öğrenciler sahip oldukları potansiyele nazaran karar verme sürecine dâhil edilmelidir. Sonuç olarak her çocuk öğrenebilir ve her çocuk kendi içinde, kendi parmak izi kadar özgün bir pahadır. Aileler ve öğretmenler gayesi ulaşılabilir hale getirmelidir. Bundan ötürü öğrencilerin içsel güdülenmeleri, kendilerine kapasitelerine nazaran uygun amaç seçmeleri ve amaçlarına odaklanmaları, başarılı olmalarında değerli bir tesire sahip olacaktır. Yetişkinlerde çocuklarda olduğu üzere amaca ulaşılabilir olduğunda motivasyon yükseliyor ve bütün gücü ile amacına odaklanır, çalışma prensiplerinden bir tanesi tam olarak budur.
Cihan Taş
Twitter InstagramLinkedln YouTube
