Onura, Cheers, Prost! Kadeh Kaldırırken Dünya Ne Söylüyor? Bizim Söylediğimiz Gurura Kelamı Ne Manaya Geliyor?
Merhaba. Neden kadeh kaldırırız ve neden bu esnada ‘şerefe’ deriz? Bu bahiste pek çok gösterge ve rivayet var. Batı kökenli kültürler cheers, prosit üzere neşelen ya da âlâ ol manalarına denk gelen sözcükleri kullanırken biz de ‘şerefe’ diyoruz. Pekala ya bu söz manasını yüklediğimiz onur ile tıpkı şey mi? Merak ediyorsanız buyrun içeriği okumaya.
İyi okumalar dilerim! 🥂
Önce kadeh kaldırmak nedir ona bi’ bakalım.
Kadeh kaldırma gurur yahut âlâ niyet tabiri olarak bir içeceğin masadan alınarak tokuşturulması ritüeldir. Bu ritüel ekseriyetle karşıdakini onurlandırmak, onu tebrik etmek ya da akşamın uygun geçmesini niyet etmek için kullanılır. Batı kökenli bir hareket olsa da bugün dünyada pek çok halk kendi kültürlerine özel kadeh kaldırır.
Kadeh kaldırma genelde dua emelli yapılıyordu.
Bazıları, Antik Yunan’da insanların merasimler yahut ziyafetler sırasında içki içerken rablerini onurlandırdıkları vakit kadeh kaldırmanın başlamış olabileceğini düşünüyor. O periyot sıhhat yahut duanın kabul olması karşılığında şarap yere dökülüyordu.
Orta Çağ’da ise zehirlenmemek için…
Çeşitli uydurma kıssalara nazaran kadeh kaldırma geleneği Orta Çağ’daki zehirlenme tasalarından gelmiştir. Bardakları birbirine tokuşturmak her bir içeceğin başkalarının üzerine dökülmesine neden olduğu için karşındakinin seni zehirlemiş olma ihtimalini ortadan kaldırdığı düşünülmüştür.
Tanrılardan sıhhat ve uzun ömür isteniyordu böylelikle.
Uluslararası Alkol ve Kültür El Kitabı’na göreyse kadeh kaldırmanın ‘muhtemelen ilahlara kutsal bir içeceğin sunulduğu ritüelin seküler bir kalıntısı’ olduğu müellif. Ayrıyeten ‘kan yahut şarap’, ‘uzun ömür’ ya da ‘sağlığınıza’ dileklerinin tabiri olduğu lisana getirilir. Doğal günümüzde bu tabirlerden daha sık kullanılan bir söz var ki o da ‘cheers’. Biz buna ‘şerefe’ diyoruz.
Şerefe nedir?
Şerefe, alınabilecek yüksek alkol hasebiyle kişinin daha sonradan pişman olacağı kelamlar söylemesi ya da itiraflarda bulunması durumunda masada konuşulanların bu masada kalmasını tabir eden bir söz. Çok eski vakitlerde birlikte içen şahıslar masadan kalktıktan sonra konuşulanların unutulması için erdem üzerine kelam verirken bu hareket daha sonra bir alışkanlık halini almış.
Düşündüğümüzden farklı bir manası var.
Her lisanda farklı bir manası olan bu sözün bizdeki manası da aslında bildiğimizden daha farklı. İçki içerken kullandığımız ‘şerefe’ gurur manasında değildir. Bu söz ‘şer ve ‘ef’ sözlerinin birleşiminden oluşur. Şer, kötülük manasında; ef de Farsçada uzaklaşmak manasındadır. Yani onura derken aslında ‘kötülük masamızdan uzaklaşsın’ diyoruz.
Almanlar da “iyi ol” diyorlar.
Biz erdeme derken Almanlar da ‘prosit’ diyorlar. Prosit, ‘iyi ol’ manasına gelir ve Latince ve çağdaş İtalyancadaki ‘prost’tan gelmektedir. Bu Almanca tabirin kökeni üniversite öğrencileri ortasında kullanıldığı ve sonunda günlük lisana girdiği 18. yüzyılın başlarına kadar uzanır.
Kadeh kaldırmadan alkolden bir yudum almak ayıp sayılıyor.
Almanya’da, kelamlı olarak değil de çoklukla yalnızca birbirlerinin içkilerine dokunarak yapılan kadeh kaldırma da yaygındır. Özel bir arkadaş kümesinde hiç kimse masadaki öbür tüm beşerlerle kadeh kaldırmadan bir yudum alkol içmemelidir ve direkt başka içicinin gözlerine bakmak çok değerlidir. Bunu yapmamak kabalık olarak kabul edilir ve birden fazla vakit mizahi bir halde her türlü berbat talihi (örneğin ‘yedi yıl berbat şans’) çektiğine inanılır.
Günümüzde “şerefe” manasından uzaklaşıp onur ve erdem için düşünülse de manası aslında çok daha farklı. “Kötülük masamızdan uzaklaşsın” manasını siz daha evvel duymuş muydunuz?
