Poseidon’un Deniz Minareleri: “Yemek Yediğimde Kendimi Güzel Hissediyorum!” Diyenlerden misiniz?
Denizler ve sarsıntı yaradanı Poseidon, Trident denen üç uçlu mızrağını yere vurarak sarsıntılar, tsunamiler ve deniz fırtınaları yaratır. Denizler ve okyanuslar bazen dingin bazen de fırtınalarla adeta bir kaos ortamıdır. Bu türlü bir ortamda bir deniz minaresi olduğunuzu hayal edin. Fırtınalar ve dalgalar ortasında savruluyorsunuz. Dış kabuğunuz tabiatın en sağlam materyali olarak görülüyor. Pekala ya içiniz? Bizler, tıpkı deniz minareleri üzere, uçsuz bucaksız bir cihanın kesimleriyiz ve bazen savruluyoruz. Dışarıya karşı güçlü görünmeye çalışmak, anksiyete (kaygı) ve depresyon ile sonuçlanabiliyor. Bununla savaşma seyahatimiz da kimilerimizi duygusal açlığa götürürken, kimilerimizi da tam aksisi hiçbir şey yememeye itebiliyor.
Kötü geçen bir günün akabinde, kendimizi koltuğa atıyoruz. Keyif aldığımız bir şeyler izlemeye yahut okumaya çalışıyoruz. Lakin maalesef ki, odaklanamıyoruz ve o keyif aldığımız aktiflik bizi tatmin etmiyor. Karşı konulmaz bir açlık hissediyoruz. Bu açlık karşısında da aklımıza gelenlerin sağlıklı yiyecekler olduğunu düşünmeyin. Canımızın istediği tek şey karbonhidratlı yiyecekler oluyor. Yerken rahatlıyoruz ve kendimizi âlâ hissetmeye başlıyoruz. Lakin sonrasında âlâ hissetme hali kendini pişmanlığa bırakıyor. Tanıdık geldi mi? Biz buna “duygusal açlık” diyoruz.
Suçlusu Dopamin ve Seratonin!
Dopamin ve Seratonin seviyelerindeki düşüş, bizi mutsuz, huzursuz, telaşlı ve huzursuz bireyler haline getirebiliyor. Dopamin seviyeniz azaldığında; yorgun, tükenmiş, mutsuz ve hayatınızın bir maksadı yokmuş üzere depresif hissediyorsunuz. Seratonin seviyeniz azaldığında ise; kaygı ve gerginlik hisleri içinde, hiçbir şeyin denetimi siz de değilmiş üzere hissetmeye başlıyorsunuz ve bazen de sebebini bilmediğiniz bir derde kapılıyorsunuz. Bedeniniz da bu kimyasalların yerini doldurabilmek için yağlı ve karbonhidratlı yiyeceklere yöneliyor.
Duygusal ve Biyolojik Açlığı Nasıl Ayırt Edeceğiz?
– Duygusal açlık bir anda başlar ve birey yemeği bekleyemeyecek bir duruma gelerek kendini bir şeyler atıştırırken bulur. Fizikî açlık yavaş yavaş başlar.
– Duygusal açlıkta fizikî belirtiler olmaz. Zira kişinin midesinde bir açlık durumu kelam konusu değildir. Doyurulması gereken kısım zihnidir. Bu sebeple daha az yiyerek doymaz. Daima yemek ister. Fizikî açlıkta mideden sesler gelir ve burulma hissedersiniz. Az yeseniz de doyduğunuzu hissedersiniz.
– Duygusal açlıkta birey yemek seçer. Yağlı ve karbonhidratlı yiyeceklere yönelir. Fizikî açlıkta ise, birey sağlıklı yiyeceklerle de doyabilir.
Belirtiler tanıdık geldi mi? Vakit zaman çoğumuzun yaşadığı bir durum olmakla birlikte, aslında bir davranış bozukluğudur. Bilhassa depresyon ve tasa yaşadığımız durumlarda tetiklenen yeme davranışı sonucunda birinci başlarda hissettiğimiz rahatlama hali, yerini fazla yemenin getirdiği pişmanlığa bırakır. Yanlış yiyecek seçimleri sebebiyle bir yandan kilo alarak sağlımıza ziyan verirken, bir yandan da kilo aldığımızdan ve yeme ataklarını durduramadığımızdan ötürü kendimizi yetersiz ve özgüvensiz hissedebiliriz. Böylelikle depresyon, dert ve duygusal açlık bir döngü halini alır. Depresyon ve dert durumları, son vakitlerde duygusal açlığa en fazla eşlik eden durumlar olduğundan, burada ikisine yer veriyor olsak da genel olarak zorlayıcı hislerin, duygusal açlığı tetiklediğini de söyleyebiliriz.
Döngüyü Kırmak İçin Neler Yapabiliriz?
Eğer siz de kilo sorunları yaşayan biriyseniz ya da etrafınızda kilo sorunu yaşayan tanıdığınız biri varsa şu cümleleri bilirsiniz; “Doymuyorum.”, “ Abur cuburları gördüğüm vakit kendime mani olamıyorum.”, “ Beni hamur işi dışındaki yiyecekler tok tutmaz. Çabuk acıkırım.”, “ Aslında fazla bir şey yemiyorum.” Okuduğunuz cümleler, içerisinde duygusal açlıktan ipuçları barındıran ve farkındalığın olmadığı cümlelerdir. Bu bahiste öncelikle farkındalık kazanmak gereklidir. Artık neler yapılabileceğine bir bakalım;
– Yemeğinizi televizyon karşısında yemekten vazgeçin! Televizyon izlerken yemek yediğimizde, dikkatimiz izlediğimiz TV programındadır. Ne kadar yemek yediğimizin farkında değilizdir. Bu sebeple de doyduğumuzun şuurunda olmayız yahut çabuk acıkırız.
– Günlük tutun. Gün içerisinde yediğiniz besinleri ve hangi hislerin hangi besini yemeyi tetiklediğini not edin.
– Antrenman yapın. İdman yapın dediğimizde birden fazla kişi “vaktim mi var?”, “egzersiz yapıyor olsam esasen kilo almazdım. Sorun da orada zaten!” diyor olabilir. Burada kelamını ettiğimiz antrenman kalori yakımı için gerekli olan ağır idman usulü antrenman değil. Yapılan araştırmalara nazaran; hareket halinde olmanın ruh sıhhati üzerinde olumlu tesirlerinin olduğu görülmüştür. Bu nedenle yapacağınız kısa bir yürüyüş bile epeyce kıymetli.
– Dopamin ve Seratonin seviyelerindeki değişmelerin duygusal açlığı tetiklediğinden kelam etmiştik. Bunu düzeltmenin yolu, yemek yiyerek süreksiz duygusal değişim sağlamanın yerine, hislerinizin farkında olmak, psikoloğa ve gerekirse psikiyatriste gitmektir.
– Bireyler çoklukla fazla kilolarından kurtulmak gayesiyle yalnızca diyetisyenlere gitmeyi tercih ediyorlar. Zira kilo alımı ve his dünyamız ortasında bir ilgi olduğu görüşü çok fazla yaygın değil. Diyetisyenler ve ruh sıhhati uzmanlarının birlikte çalışması, sorunun bütünsel olarak incelenmesi epeyce kıymetli. Bilişsel Davranışçı Terapi alanında çalışan terapistlerle ilerleme kaydedebilmeniz ve daima kilo alıp kilo verme döngünüzü kırabilmeniz mümkün. Bilişsel Davranışçı Terapiler’in bu hususta nasıl bir yol izlediğini merak ediyorsanız ve birinci basamakta kendinize bir rehber seçmek istiyorsanız Dr. Judith S. Beck’in “Diyet Çözümü” kitabını okuyabilirsiniz.
Yazıma, duygusal açlık hissettiğinizde kendinize sormanız gereken bir soru ile son vermek istiyorum. Yeme isteğimin altında yatan temel his nedir? Bu duyguyu fark edemeyebilirsiniz. Ancak değerli olan, fark etseniz de etmeseniz de yeme davranışınızı tetikleyen bir hissin olduğunu bilmektir.
