Yalnızca Düzgün Bir Asker Değil, Uygun Bir Ekonomistti: İşte Mustafa Kemal Atatürk’ün Yaptığı Ekonomik Devrimler!
10 Kasım 1938 Türkiye için acı bir olay barındırır. Cumhuriyetin kurucusu, ülkenin kurtarıcısı, ihtilallerin uygulayıcısı Mustafa Kemal Atatürk, bundan 84 yıl evvel bir kasım sabahında 09:05 prestijiyle ardında büyük bir sevgi ve minnet bırakarak çok sevdiği ülkesine ve milletine veda etti. Bir ulusun mukadderatında yol açan bu büyük lider, 84 yıl sonra dahi her yıl daha da artan bir sevgiyle anılıyor. 09.05’te çalan sirenler gözleri dolduruyor. Onu hiç tanımayan küçücük çocuklara dahi sevgi aşılıyor. 57 yıllık ömrüne büyük savaşlar, büyük galibiyetler, bir ulusun kurtarılması ve özgürleşmesini sığdıran Atatürk, o milletin kendine güvenmesini ve kendini özgürce yönetmesini iktisat ile başarmıştı. Yalnızca uygun bir asker, düzgün bir yönetici değil, uygun bir ekonomistti de! Bu kısa ömürde, bu ülkenin iktisadı için neler yapmıştı birlikte bakalım dilerseniz.
“Bir ulusun hayatıyla direkt doğruya ilgili olan iktisadı, çöküşünün de yükselişinin de nedenidir.”
Zamanımız bir iktisat çağıdır. Kılıç kullanan kol yorulur ancak saban kullanan kol yorulmaz, her gün daha çok güçlenir ve toprağına daha güzel sahip olur. Osmanlı İmparatorluğu her şeyden evvel sabanın karşısında yenildi. Kılıçla zafer kazananlar er geç yerlerini sabanla zafer kazananlara bırakmak zorunda kalırlar. Ulusal egemenlik, iktisadî egemenlikle birleştirilmelidir yoksa kazanılan askerî ve siyasî başarılardan olumlu sonuçlar elde edilemez.
Eğitim ve demokrasiye verdiği takviyeleri çok yeterli bildiğimiz Mustafa Kemal Atatürk, sıfırdan bir devlet kurmamış, eksiden aldığı bu ülkeyi artılara taşımıştır.
Okuyan, yazan bir insan olmasının yanı sıra liyakat ve uzmanlığa verdiği kıymetle iktisatta de çağı yakalamıştır. Atatürk’ün onca hoş özelliğinin yanında güzel bir de iktisat görüşü olduğunu gösteren ihtilallerinin bir kısmı 👇
İzmir İktisat Kongresi’ni düzenlemiştir.
Lozan görüşmelerine orta verildiği bir devirde düzenlenen kongrede tüm ülkeden temsilcilere katılma hakkı elde ederken, tarıma bağlı iktisatta azalmış bir nüfusla, Osmanlı’nın devralınan borçlarını ödeme yükümlüğüyle, yabancıların her alanını ele geçirdiği ticaret ve finans ortamında yapılmış, kongre sonuçları tavsiye niteliğinde de olsa uygulanmıştır.
Cumhuriyeti kurmuştur. Bu bağımsız bir iktisat demektir.
Ticaret ve finans alanında dışa bağımlı ya da kapalı değil, iç piyasayı destekleyici lakin yabancı yatırımcıyı da cazip biçimde hareket edilmiştir.
1924’te İş Bankası, 1930’da Merkez Bankası kurulmuştur.
1925’te Türkiye Sanayi ve Maadin Bankası, Emlak ve Eytam Bankası kuruldu. Finans alanında da birebir yıl bankayla birlikte Anadolu Sigorta’yı kurarken, 1929 yılında kurulan Ulusal Reasürans kuruldu.
Osmanlı’nın 50 yılda yaptığı kadar demiryolu 10 yılda yaparken, iç ve dış ticaret yanı sıra iç kültür bağlantısını de bu atakla artırmıştır.
Mesleki eğitimler artırılmış okullar açılmıştır. Yüksek eğitime ehemmiyet verilmiştir.
Sanayileşme ismine fabrikalar kurulurken, kimileri şu şekilde👇
-
Uşak’ta şeker fabrikası
-
Kayseri’de uçak fabrikası
-
Bünyan Dokuma Fabrikası
-
Ereğli Bez Fabrikası
-
Nazilli Bez Fabrikası
-
Gemlik Yapay İpek Fabrikası
-
Bursa Merinos Fabrikası
-
İzmit Kağıt Fabrikası
-
Kayseri İplik ve Bez Fabrikası
-
Eskişehir Şeker Fabrikası
Tarıma dayalı bir iktisatta sıkıntı durumda da olsa çiftçinin sırtındaki ağır vergileri kaldırmıştır. Çalışanlara yönelik haklar da kanunlaşmıştır.
İç gümrüklerin kaldırılarak, dış ticaret için gözetici gümrük tarifeleri oluşturulmuş, her vilayette ticaret, sanayi ve esnaf odaları bunlara bağlı okullar, tütün tarımının hür bırakılması, ‘amele’ yerine ‘işçi’ denilmesi, sendika hakkı, 8 saatlik mesai sonu, 1 Mayıs Emekçi Bayramı, fiyatlı müsaade hakkı, emekçilerin sıhhati için ‘sıhhat vergisi’, hastane ve dispanser yükümlülüğü üzere birçok hak da tanınmıştır.
Bir çok yasal düzenleme yapıldı.
-
1926: Türk Uygar Kanunu ile özel mülkiyet güvence altına alınırken,
-
1926: Kabotaj Kanunu
-
1927: Sanayi Teşvik Kanunu
-
1930: Türk Parasının Değerinin Korunması Hakkında Kanun
-
1930: Ticarette Tahsisin Men’i ve İhracatın Murakabe ve Korunması Hakkında Kanun
-
1931: Ticaret Sözleşmesi ve Modus Vivendi Akdetmeyen Devletlerden Türkiye’ye Yapılacak İthalata Memnuiyetler yahut Tahdit yahut Takyitler Tatbikine Dair Kanun
-
1932: Hükümetçe Ziraat Bankası’na Mubayaa Ettirilecek Buğday Hakkında Kanun
-
1932: Çay, Şeker ve Kahve İthalatının Bir Elden Yönetimi Hakkında Kanun
-
1933: Ödünç Para Verme İşleri Kanunu
-
1934: Buğdayı Muhafaza Karşılığı Vergisi Kanunu
-
1934: Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri Hakkında Kanun
-
1934: Endüstriyel Mamulatın Maliyet ve Satış Fiyatlarının Denetimi ve Tespiti Hakkında Kanun
-
1935: Kooperatifçilik kanunu
Ulusal İktisat ve Araştırma Kurumu kuruldu.
Ticaret ve Sanayi Odaları kurulurken, daha sonra Türkiye Ticaret ve Sanayi Odaları Kongresi toplanmıştır.
İstatistik Umum Müdürlüğü kurulmuş, hükümete iktisadî bahislerde fikir vermek için çeşitli meslek kuruluşları temsilcilerinden oluşan Ali İktisat Meclisi kurulmuştur.
1930’lu yıllarda 1929 Büyük Dünya Buhranı da tesiriyle “devletçilik” unsuruna dayalı bir iktisat modeline geçildi.
Birinci ve İkinci Kalkınma Planları oluşturuldu.
Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı, 17 Nisan 1934 tarihinde yürürlüğe konulurken, 1934-1938 yılları ortasında sanayi gelişiminin hedeflendiği plan oldu.
İkinci Beş Yıllık Sanayi Planı ise tasarlanan fakat II. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla uygulamaya konulamayarak yerini savunma planına bırakan plandır.
“Kalkınmamızın, ilerlememizin temel koşulu iktisadi hayatı canlandırmaktır.”
Ekonomisi zayıf bir ulus, yoksulluktan ve düşkünlükten kurtulamaz; güçlü bir uygarlığa, kalkınma ve mutluluğa kavuşamaz; toplumsal ve siyasal yıkımlardan kaçamaz. Savaş meydanlarında kıymetli evlâtlarımızın süngü ve silâhlarının zaferi kâfi değildir. Bu zafer ve muvaffakiyet çok büyüktür. Fakat, gerçek refah ve mutluluğa sahip olabilmek için, asıl bundan sonra çalışmak gerekir. Sizin için zafer ve ilerleme alanı iktisatta, ticarettedir.
Saygı ve minnetle… ❤ #heranbizimlesin
