‘Televizyon olmadığı için pencereden bulut seyretmeye başladım.
Oradaki yayın çok yeterli, haberleri daha muteber, gelip geçen bir iki uçak dışında pek reklam almıyorlar ve asıl değerlisi akşamları gök gürültülü sürpriz programlar var. Sinemalar ekseriyetle kırlangıçların hayatı üzerine ve tahminen biraz monoton, lakin hayli realist.’ demiş vaktinde Ulus Baker. Ne de hoş demiş…
14 Temmuz 1960 yılında doğan Baker’in çok yakında 63. doğum yıl dönümü. Fikirlerini, ideolojisini ve en kıymetlisi de kendisini anlamaya çalışmak için ne de hoş bir gün…
1. Ulus Sedat Baker, 14 Temmuz 1960 tarihinde Leningrad’da dünyaya geldi.
Kıbrıslı bir Türk olan Baker; sosyolog, filozof, eleştirmen, müellif, mütercim ve öğretim üyesi olarak entelektüel manada dolu dolu bir hayat sürdü.
2. Babası Sedat Baker bir psikiyatr, annesi Pembe Marmara ise bir şairdi.
Ulus’un hayatta takip edeceği yol daha en baştan muhakkaktı. Okumak, düşünmek ve üretmek ile geçen hayatında, sanata ve ideolojiye dair çarpıcı işlere imza attı.
3. ODTÜ Sosyoloji Kısmı’nı bitirdi ve mesleğini de tıpkı doğrultuda şekillendirdi.
4. Yaptığı Deleuze çevirileri ile 20. Yüzyıl kıta ideolojisini Türkiye’ye taşıdı Ulus Baker.
“Neden, diye sormuştu Deleuze; her aşk, her yaşantı, her olay bizi yaralıyor, paramparça ediyor? Neden bütün olaylar daima bir salgın, savaş, yaralanma ya da mevt tipinden?” Hiçbir vakit olayla eşitlenemiyoruz, diyordu Deleuze -hep ya çok erkeniz ya da çok geç kalıyoruz; ya çok sabırsızız ya çok pasif, ya çok ilerideyiz ya erişemeyecek kadar uzakta. Ya şu: “Bana çok zayıf, kırılgan gelen hayatım, kayıp gidiyor elimden;’ ya da bu: “Hayata karşı zayıf olan ben kendimim, beni altüst eden, benimle hiçbir alakası olmayan biricik şeylerini ortalığa döküp saçan hayat.”
5. Spinoza’yı tahminen de en güzel o anladı.
‘Ölüm konusundaki en enteresan felsefi tavrı Spinoza’da buluyoruz; canlı bireyin özünün değil varoluşunun sonlanışı olarak vefat onun için bir hiçtir ve onun şuuruna hiç bir kavram sunamaz. Diğer bir deyişle bir hiçlik olan vefatı düşünmek bir hiçten ibarettir.’
6. Ve bu yüzden de Spinozacı olmaktan gurur duydu.
7. ODTÜ, İstanbul Bilgi Üniversitesi ve Özgür Üniversite’de Sinema tarihi ve Sosyoloji dersleri verdi.
Öğrencileri onu çok sevdi ve derslerde gördükleri üzere, Ulus Baker onlarca farklı bahiste derin bilgiye sahip gerçek bir entelektüeldi. Rus sineması üzerine yaptığı çalışmalar bilhassa ilgi çekiyordu.
8. Dziga Vertov üzerine yaptığı sinema tenkitleri, bugün Avrupa’da birçok sinema okulunda okutulmaktadır.
9. Verdiği dersler adeta bir hazine üzere… Onun derslerini dinlerseniz, kendinizi felsefi huzurun kucaklarında bulacaksınız.
10. Politik teori, medya ve sinema teorisi hususlarında çalıştı.
Teknolojinin sanatı direkt doğruya etkilediği, dünya siyaset sahnesinde radikal değişimlerin yaşandığı ve ‘kitlelerin uyuşturucusu’nın düzgünce yaygınlaştığı bir periyotta yaşamıştı Ulus Baker. Münasebetiyle, düşününde tüm bunlara ışık tuttu ve bakış açıları önerdi.
11. Birikim, Toplum ve Bilim, Virgül, Sosyalizm ve Toplumsal Gayretler Ansiklopedisi’nde yazılar yazdı.
Düşünen bir beyefendisinin getirdiği doğal bir refleks olarak yazdığı yazılar, birçok değerli mecmuada yayınlandı ve entelektüel hayatın bir kesimi oldu.
12. “Siyasal Alanın Oluşumu Üzerine Bir Deneme”
Yazdığı kitaplardan birisi olan ‘Siyasal Alanın Oluşumu Üzerine Bir Deneme’ ile değişmekte olan siyasal dinamiklere felsefi bir açıdan yaklaştı.
13. Filozofu susturan bir çağda yaşadı Ulus Baker.
‘Derrida “şiddetin söylenemeyen şey” olduğunu bir kere yazdıktan sonra niçin konuşsundu ki? Şiddet sahiden söylenemeyen şeydir zira ona bir şeyi anlatmaktan umudu artık kestiğiniz anda başvurursunuz…’
14. “Kanaatlerden İmajlara, Hisler Sosyolojisine Doğru”
”Hegel denen adamın makus sonsuz denilen mefhumu vardı. Ne demek bu? Makûs sonsuz, daima bir eklenme yoluyla oluşan sonsuzluktu. Sonu yok. Daima artı bir artı bir, ekliyorsun. Bu eklenmiş sonsuzluk seni ulaştırmıyor. Hiçbir yere ulaştırmayan bir sonsuzluk. Edimsel değil, aktüel değil, varoluşsal değil. Salt matematiksel bir sonsuzluk. Fakat bu türlü bir sonsuzluğun makro dünyada varolduğunu sandıkları devirde buhrana girenler oldu. Pascal üzere sözgelimi…”
15. “Aşındırma Denemeleri”
Bu kitabı okuyanlar, çalışanlar; Ulus Baker’in, Seyahat Parkı Hareketlerini ne kadar görmek isteyeceğini varsayım edebilirler.
16. “Kimlik Siyasetleri Devrine Girdik” isimli yazısı ile, devrin alt-kimlik/üst-kimlik tartışmalarına ideolojinin gözüyle baktı.
17. “Dolaylı Eylem”
‘Ben oldukça Spinoza okudum… Onun siyaset ideolojisi (ya da ideolojisinin siyasi bir karaktere büründüğü yerler) endişeye, umuda ve güvenlik hissine dayalı rejimlerin makûs ve istikrarsız rejimler olduğunu anlatır… Salt dehşete dayalı bir rejim (tiranlık, diktatörlük, despotizm, mutlak totaliterlik) yıkıma açıktır… Tek desteği kendisini alaşağı edecek nüfusunu da kırıp geçirmiş olmasıdır… Cehennemi bir döngü yani… Lakin umuda dayalı bir rejim de âlâ değildir – zira uyarılan umutların gerçekleşmeyeceği bal üzere apaçık hale gelecektir… Bu yüzden ödp dahil solun ‘ütopyalarımızı yine uyandıralım’ üzere teşebbüsüne daima karşı oldum… Ayrıyeten umut bir ıstırap içerir -uzakta tutulan bir tasa ve pekala mukadderdir ki uzakta tutulan bu hal ergeç çıkagelecektir…’
18. Sovyetler Birliği’nde aldığı müzik eğitiminden ötürü müzik ve müzik tarihine çok hakimdi.
Her cinsinin bütün teknik bilgisine, ehil kavrayışından dolayı de dünya müziğinin bütün art planına, sosyolojik oluşumuna, ideolojisine ait fevkalâde bir birikime ve anlatım gücüne sahiptir.
Özellikle de Çingene Müziği konusunda yetkindir. O, klasik müzik ve bütün devirlerin müziğiyle Roman müziği ortasındaki bağı, Türkiye’de en âlâ kuran değil, tınıları, kelamları ve bütün ispatlarıyla kuran kişi olma özelliğini taşır.
19. Kapitalizmin değiştirdiği kabuğu en âlâ gözlemleyenlerden birisi oldu.
‘Kapitalizmin geldiği basamakta güçlü iktisat denen şey, ulusal üretime bağlı değil artık, ulusal tüketime bağlı. Ne kadar büyük bir tüketici pazarı oluşturursanız, o kadar büyük iktisat olarak addediliyorsunuz.’ (Hayvan Mecmuası, Sayı 38)
20. Tabiat ile insan ortasına set çeken çağdaş toplumu sarkastik bir telaffuzla eleştirmeyi çok yeterli başarmıştı Ulus Baker.
21. Türkiye düşün tarihine damgasını burmuş olan bu deha, 12 Temmuz 2007 tarihinde böbrek ve kalp yetmezliğinden hayata gözlerini yumdu.
Ondan geriye fikirleri, çağdaş toplumun işleyiş sistemlerine karşı gerçekleştirilebilecek hareketler ve devrimci bir ruh kaldı.
22. Onun fikirlerini tartışmak ve tahminen de daha ileri taşımak için gerçekleştiriler “Ulus Baker Okumaları”ndan bir kesit;
23. Körotonomedya topluluğu Baker ismine “Ulus Baker Buluşması” düzenleyerek onun anısını yaşatmaya çalışıyor.
Körotonomedya topluluğu tarafından; 2008 yılında 11 – 14 Temmuz tarihleri ortasında, Ankara’da ‘Ulus Baker buluşması’ isimli bir konferans düzenlenmişti ve Baker’in niyetleri yeni kuşaklara aktarılmıştı.
24. “Hüzün geriye kalandır. Biraz blues dinleyin benim için…” demişti şimdi vefatla yüzleşmeden evvel.
Ulus Baker Bonusu: Kay my dear – Ronnie Earl and the Broadcasters
