Yüksek enflasyonla çabada yıllık oranlar %80’lere aşmışken 2023 itibariyle memur ve emekli maaşlarına yapılacak artırımlar da tartışılmaya başlandı. Genel olarak çalışanları enflasyon yükü altında ezdirmeyecek oranda bir artırım kararı alınması bekleniyor olsa da bu oranların kâfi gelmeyeceği düşünülüyor. Pekala net oranların Ocak ayı ile birlikte öğrenileceği maaş artırımlarının enflasyon düzeyinde olması hakikaten kâfi mi?
İşte detaylar!
Kasım 2022 enflasyon bilgilerinden sonra maaş artış beklentileri yükseldi.
Yılın sonuna yaklaşırken emekli, memur, SGK ve Bağ-Kur çalışan maaşlarına yapılacak artırım oranı da netleşmeye başladı. Kesin meblağın Aralık ayı sonunda hesaplanacak enflasyona nazaran belirlenmesi beklense de TÜİK tarafından paylaşılan Kasım 2022 enflasyon oranlarıyla birlikte beklentilerde artış oldu.
Maaş beklentileri için açıklanması gereken son 1 data var.
TÜİK bilgilerine nazaran Kasım ayı enflasyon sayıları %2.88 arttı ve yıllık enflasyon %84.39’a çıktı. SSK ve Bağ-Kur emeklileri ile memur ve memur emeklileri için geriye yalnızca 2 Ocak 2023 günü açıklanacak Aralık enflasyon verisi kalmış oldu. Net sayılar yeni yılla birlikte açıklanacak olsa da maaşlarda en az enflasyon kadar yükseliş olacağı iddia ediliyor.
Çalışan maaşlarına en az %15,11 artırım yapılacak.
SSK ve Bağ-kurlular için toplu mukavele bulunmadığından maaşlar 6 aylık enflasyon farkına nazaran belirleniyor. Münasebetiyle emeklilerin şimdiden %14,05, memur ve memur emeklilerinin ise %15,11 oranında artırım hak ettiği söylenebilir. Bu bilgiye nazaran en düşük emekli aylığının 6.077 TL’den 7.000 TL’ye, en düşük memur maaşının ise 9.105 TL’den 10.500 TL’ye çıkması varsayım ediliyor.
6 aylık periyotta yapılması beklenen orta artırımlar enflasyona nazaran belirlenecek.
Şu an TÜİK tarafından açıklanan sayılar Aralık ayını kapsamıyor ve maaşlar son 6 aylık TÜFE’ye nazaran belirleniyor. Ayrıyeten yıl içinde Temmuz ayına kadar enflasyon sayılarında değişiklik olması beklendiğinden bütün çalışanlara orta artırım yapılması gerekiyor. Böylelikle hedeflenen ise çalışanları yükselen enflasyon karşısında mağdur etmemek ve orta artırımlar sayesinde hayat masraflarını karşılamalarını sağlamak. Pekala bu sayılar refah düzeyini artırmak için hakikaten kâfi mi?
Sadece maaş artışıyla refah düzeyinin yükselmesi fazla mümkün değil.
Genel olarak minimum fiyat artışıyla refah düzeyini artırmak pek mümkün değil zira durum bu türlü olsaydı bütün ekonomik meseleler basitçe çözülürdü. Fakat geçtiğimiz yıllarda maaşlarda emsal artışlar yapıldı ve enflasyon sayıları baz alındı. Sonraki 6 aylık periyotta ise yapılan artırım kâfi gelmediğinden orta artırım ihtiyacı ortaya çıktı. Şu an gelinen noktada da durum bundan pek farklı görünmüyor.
Uzmanlara nazaran tertipli maaş artışı tahlil değil.
Uzmanlara nazaran; maaşların yükselmesinden evvel refah düzeyinin yükselmesi gerekiyor, aksi halde maaşlar yükselse bile alınan elektrik, su, doğal gaz hizmetlerinde ve market raflarında tıpkı fiyat artışı devam edecek. Münasebetiyle artırım artışı pek bir şey söz etmeyecek zira daha fazla parayla alınan eser sayısı ya daha az olacak ya da tıpkı kalacak. Evvelce yılda bir yapılan artırım tartışmaları günümüzde 6 aylık dilimlerde yapıldığından, nizamlı artışlar bu dönemleri kısaltacak ve neredeyse aylık artışlar gözlenecek.
Peki çalışanları memnun edecek gerçekçi tahlil ne?
Refahın artması için temelde iktisadın düzelmesi ve daha az parayla daha fazla eser alınabilmesi gerekiyor. Buradaki temel bahis ise ekonomik büyümeyi üretimle sağlamak ve tüketimi kısmak. Şu an için maaşların enflasyon oranında artırılması çalışanları memnun etmek için kâfi görünmüyor. Alınan eser sayısı artmadıkça yalnızca ödenen fiyatlarda artma gözleniyor ve bu meblağlar kağıt üzerinde kalıyor. Ayrıyeten refahın yüksek olduğu ülkelerde maaş tartışmaları bu kadar sık yapılmıyor.
Maaş artışının işe yaraması için evvel üretim ve tasarruf artmalı.
Zamlar devam ettikçe orta artırımların bile çalışanları rahatlatmak için gerçekçi bir tahlil olmayacağı şimdiden görülüyor. Enflasyona endeksli maaş artışları alım gücünü gereğince güzel etkilemiyor, tersine enflasyonu daha da yükseltme riski taşıdığından refahı düşürüyor. Hasebiyle istikrarlı üretim, tesirli kamulaşma ve şuurlu tasarruf olmadıkça, maaşlar ne kadar artarsa artsın ne alım gücünün ne de refahın yükselmesi uzmanlar tarafından beklenmiyor.
