Merkez Bankası’nın ‘liralaşma’ stratejisi kapsamında döviz talebini engellemek üzerinden sistemdeki tüm düzenlemeleri bankalar üzerinden yapmasıyla sisteme çok yük bindiği biliniyor. Üstelik faiz indirimleriyle de bankacılık sisteminde tekrar piyasa dinamikleri üzerinden bağımsızlaşan göstergeler, 28 Mayıs seçimleri sonrası için de soru işaretlerini artırıyor. Geçen aylarda ABD’de görülen bankacılık sistemindeki problemler, Türkiye’de de tarihinin en büyük krizi olan 2001 devrini hatırlattı. Bankacılık sisteminde yıkıma lakin akabinde da tekrar doğuşa neden olan 2001 krizindeki üzere bir görüntüyle mı karşı karşıyayız? Uzmanlar inceliyor.
14 Mayıs seçimlerine dek, piyasaların düzenlemeler ve önlemlerle stabil tutulmaya çalışılması, seçimlerin sonuçlanmamasıyla 15 günlük uzatmalara gitti. Bu da piyasalarda belirsizlik yarattı.
Merkez Bankası bu periyodu öngöremediğinden olsa gerek, piyasalarda belirsizlikle görülen oynaklığın önüne geçmek emeliyle ya da kaynak israfını önlemek için iki düzenlemeye muhtaçlık duydu.
Biri kredi kartı nakit avans ve kuyum (altın) harcamalarına yönelik olurken, başkası de bankalara gerçek kişi müşterilerinde TL mevduat dönüşüm oranı ‘ek hedefi’ geldi.
İlk düzenleme piyasada ayın sonunu sıkıntı getiren vatandaşın, sorunu fark etmesine neden olunca, çabucak geri adım atıldı.
TL dönüşüm oranı ek amacı ise sürdüğünden bankacılık bölümünde sular durulmadı.
Düzenleme ile banka idareleri acil toplanırken, KKM’ye yüksek faiz vermeye yönlendiren uygulama, aksi takdirde sabit faizli menkul değer alımlarını artırmayı gerektiriyor. Bu da ABD’de bankaların faiz artırımları sonrasında yaşadıkları risk öngörüsüzlüğünü hatırlatırken, dalda adeta sakal-bıyık dilemması yaşanıyor. Bunun için de yöneticiler risk tahlilleri yapıyorlar.
BDDK haftalık datalarında KKM’nin büyüklüğünün seçim öncesi haftada 2 trilyon 346 milyar 755 milyon TL olduğu görülürken, 2023 yılı içinde bu ölçü 931 milyar 452 milyon TL arttı.
Ekonomim’den Şebnem Turhan’ın analizine göre, bankacılık kaynakları, KKM faizinin üzerine prim de uygularken, şirketlerin döviz dönüşlü KKM hesapları ise çok daha süratli arttığını vurgularken, seçim öncesi 1,5 aylık süreçte bu hesaplar 31 milyar dolar arttı.
KKM, BDDK bilgilerine nazaran toplamda 532,8 milyar dolar olan döviz ve TL mevduatın yüzde 22,5’ini oluşturuyor. Uzmanlar ise KKM’nin dövize endeksli olduğuna dikkat çekerek, döviz mevduatlarla birlikte bakılırsa toplam mevduatın yüzde 62,7’sine ulaştığını belirtiyor.
14 Mayıs seçiminden evvelki günlerde ve sonrasındaki hafta KKM dönüşlerinin ağır olduğu bilinirken, KKM’den çıkış yaparak döviz talep edenlerin de piyasada sıkışıklık yarattığı belirtiliyor.
Farklı bankacılık kaynaklarından ‘Bankacılar perişan. Dal kriz yaşıyor’ telaffuzları yayılırken, ‘dövizin nereden bulunacağı’nın dalda en büyük gündem olduğu vurgulandı.
Bankacılara, ‘müşterilerinin eurobond ya da yurtdışı pay senedi portföyünü bozdurarak, yurtdışındaki paralarının girişiyle döviz dönüşümlü KKM yapmaları’ telkin edildiği de sav edildi.
TL mevduat faizlerinin 20 yılın tepesine çıkarak, kredi vermeleri de zorlaşan bankalar, risk tahliline başladı.
Aylardır bankaların gündemlerinin KKM ve gayeler olduğuna dikkat çekilirken, dal yüksek faiz ile gaye tutmazsa alınacak olan menkul değerler üzerinden ziyan hesabı yapıyor.
Önemli datalar derleyen @e507 KKM’yi bankaların bilançoları üzerinden hesaplıyor.
Bugün KKM’nin sonlanması halinde, Hazine ve TCMB yükümlülükleri hesaplanırken, bu talebi piyasaların kaldırmayacağı biliniyor.
Bu fiyatlarda döviz talebini piyasanın kaldırmayacağını, kuru sakinleştirecek hiçbir silahın da adamakıllı kullanılmayacağını bildiğimize nazaran… hayalî senaryomuz hayalî kalmaya devam edecek. ‘Bir şeyin oluru hiçbir biçimde yoksa olmayacak demektir, fazla keder etmeye gerek yok :)’
Geçen günlerde Prof. Dr. Ali Hakan Kara da KKM’yi Ponzi sistemine benzeterek, paha üretmediğini, birinci başta herkes şad olurken, artık ise tıkanmış bir sistem olduğunu belirtti.
“Ponzi sisteminde evvel herkes memnundur, lakin vakit içinde saadet zincirinin sürdürülemeyeceği anlaşılınca daha büyük riskler alınır, büyük ödünler verilir; tahribat büyür ve sonunda sistem çöker. İçerde kalan yatırımcının canı üzücü halde yanar.”
“Gelinen noktada KKM’deki mevduatlar 120 milyar dolara çıktı. Temmuz’dan sonra her hafta yaklaşık 8-10 milyar dolar geri dönüş olacak. Devasa bir potansiyel döviz talebi…”
KKM isimli saadet zincirinin sonuna hakikat yaklaşılıyor. Bu saatli bombanın evvel büyümesinin durdurulması, sonra da denetimli bir halde etkisiz hale getirilmesi gerekiyor. Bu yapıda ısrar edilirse sonu beğenilen bitmeyecek.Uyarması bizden…
Seçimlerden sonra seçilen iktidarın bir yol haritası olduğuna inanırsak, döviz talebini de iktisattaki normalleşmeyle mümkün yabancı yatırımcı girişleri ve âlâ geçebilecek bir turizm dönemi ile bertaraf edebilir miyiz sizce de? Yoksa piyasalarda konuşan mevcut iktidar tabiriyle “felaket tellalarının” söyledikleri mi başımıza gelecek? Bekleyip görelim.
