Birinci ve Son Kelam Onda: Genel Seçimlerin En Büyük Belirleyicisi İktisadın 2018’den Sonraki Karnesi
14 Mayıs seçimleri öncesinde ana belirleyici iktisat oluyor. Bir yanda geçinmekte zorlanan halk, öbür yanda uzmanların ısrarla karşı çıktığı iktisat programına sıkı sıkıya bağlı bir idare, öbür yanda iktisatta olağanlaşmaya dönüleceğini vurgulayan kalabalık bir uzman takımı olan muhalefet, el ele seçime gidiyoruz. İktisat modelinde hedeflenen gerçekleşmeler tam aksi istikamette yol alırken, fiyat artışları ile telafi edilmeye çalışılan alım gücündeki erimenin suratı artıyor. Piyasalarda dengelerin yerini önlemler alırken, iktisadın son yıllardaki karnesine bakmak fikir veriyor. Buyurun.????
2018’de yapılan son seçimlerle Türkiye siyasetinde yeni bir periyot başlamıştı. Son 5 yıldır Cumhurbaşkanlığı Sistemi ile yönetilen Türkiye’de ekonomik datalar ne diyor?
Ekonomim’de İsmet Özkul’un paylaştığı değerli grafikler, münferit olarak birçok içerikte yer alırken, bir ortada görmek çarpıcı oluyor. Paylaşılan 15 grafiği daha bağlı olanlar olarak gruplandırdık.
Özkul, seçimler için ”Tamam mı, devam mı?’ karar verme zamanı’ derken, 2010-2015 aralığından bilgiler eşliğinde yalnızca iktisat tarafından ele alıyor.
Büyüme, son 5 yılda hem içsel hem dışsal dinamiklerle zorlanmalar yaşarken, dolar bazında ulusal gelir çabucak hemen 5 yıl evvelki düzeyinde yer alıyor.
Kişi başına düşen ulusal gelir daha düşük olurken, ‘Dünyanın en büyük 10. ekonomisi’ olmak için çıkılan yolda, ‘ilk 20’den düşme ihtimaliyle karşı karşıya’ kaldık.
Özellikle 2021’den bu yana büyüme enflasyonla olurken, ‘son derece sıhhatsiz ve riskli sonuçlar’ da veriyor.
İhracat odaklı uygulanan modelle son iki yılda dış ticaret açığı süratle artarken, cari açık da onu izledi.
Cari açık 55 milyar doları aştı, dış ticaret açığı ise 120 milyar dolara yaklaştı.
Cari açık ulusal gelir oranı, çok riskli bölge olan yüzde 5,4 düzeyinde yer alıyor.
Uzun yıllardır lisana getirilen, uğruna liderler ve rezervler feda edilen, düşük faiz siyasetinde, TCMB faizi düşerken, mevduat ve kredi faizleri 5 yıl evvelki düzeylerine yakın yerlerde görülüyor.
5 yıldan öncesine bakıldığında çok üstte yer alan piyasa faizleri, bir yandan da risk göstergesi haline geliyor. Ticari kredi faizleri, yani bankaların yatırım gayeli verdikleri borçlardan kazandıkları, mevduat faizinin, yani bankaların topladıkları paralar için ödedikleri ölçünün, çok altında kalıyor. Bu da ‘finansal sistem açısından’ risk haline geliyor.
Halkın hissettiği enflasyon kısmına gelindiğindeyse, “özellikle alt gelir kümelerine faturası çok ağır oldu.”
Enflasyondaki tırmanışın yanında işsizlik de çift hanede kalmaya devam etti.
Geniş tarifli işsizlik yüzde 20’nin üzerinde gerçekleşirken, daha evvelki grafiklerde görüldüğü üzere ‘Emeğin ulusal gelirden aldığı pay’ çok büyük süratte kıymet kaybetti. ‘Emek’ 4’te 1 oranında 5 yıl içinde erirken, gelir dağılımı adaletsizliği arttı.
En varlıklı ile en fakir bölümlerin yüzde 5’lik gelir kümeleri ortasındaki fark uçurum boyutuna geçti.
Son 5 yılda dış borç yükü artarken, iç borçlar 4 kata çıktı.
Bütçe açığı, 5 yıl öncesinden 7 kat fazla olurken, son periyotta de artış hızlandı.
“Türkiye İktisat Modeli” 2021’de devreye girmesiyle, cari fazla, dış ticaret fazlası amaçlarının “tam aksisi oldu.”
Merkez Bankası rezervlerinde erime arttı. ‘Borçla ayakta durur hale geldi’ denilirken, kurların da baskılamalara rağmen, 5 yıl öncesinin yaklaşık 5 katı olduğu dikkat çekiyor.
Bu tablolar ışında iktisadın bu seçimde tesirli olması bekleniyor. Sizce? Yorumlarda buluşalım.
