Tartışmaların eksik olmadığı gündemimizde, son 1 yıldan raydan çıkan bir tren misali olan ekonomimizde hatalı bulma yarışında savruluyoruz. İktisatta en hareketli gündemi son 1 yılda yaşadığımızdan hafızamız çok taze.
Pandemide başlayan temel ihtiyaçlardaki fiyat artışları, marketlerin maddi cezalar almasına neden olurken, son günlerde de emlakçılar, galeriler, endüstriciler, bankalar kümelerinden tekrar marketlere dönmemize neden oldu. Bu kere hengame biraz büyüyor üzere bakalım datalar ne diyor?
Geçen yılın sonlarında yaşanan döviz kurlarındaki yükselişle fiyatlar, enflasyon aldı başını gitti. Bunu aylar içinde kabullenirken, 2022’nin sonlarında da tekrar bir yükseliş peydah oldu.
Ama nasıl olur? Dolar sabit! Akaryakıt, motorin değişmiyor gibi!
Tam da baz tesiriyle enflasyonu düşürecekken bu artırımlar nereden çıktı?
ÜFE’den çıktı.
Halk ortasında enflasyon diye tabir edilen ölçümler fiyatların artış suratını ölçer.
Peynire yüzde 20 artırım geliyorsa, besin enflasyonu yüzde 20 artmaz. Peynir, süt, yoğurt, ekmek, et yani besin sepetinde ne varsa çabucak hemen hepsinde daima bir artış görülmeli ve bu oranların yüklü hesaplamaları yapılır.
Bunu ülkemizde TÜİK yapıyor bildiğimiz üzere ve bu bahsedilen de tüketicinin enflasyonu.
Üretici de eserlerini üretmek ve tüketiciye ulaştırmak için bir maliyete katlanır ve her ticarette olduğu üzere bir al-ver istikrarı kurulur. Teorik olsun isterseniz buna arz-talep dersiniz.
Her şey tamamsa gelelim oradan buradan duyduklarıyla yorum yapmaya çalışanlara ekonomi bilgisi vermeye!
Üreticinin maliyetleri, fiyatlarını oluştururken, bu fiyatlar da eninde sonunda tüketiciye yansır. Sonuçta kimse hayrına üretim yapmıyor.
ÜFE ve TÜFE’nin görüldüğü bu grafik 1999’dan bu yana değişimleri gösteriyor. Kriz devirleri olarak andığımız 2001 ve 2018 süreçlerinde grafikteki değişimler ilgi çekiyor.
Son 1 yıldır ise ilgi çekmenin ötesine geçmiş halde görülüyor.
Ki burada alınan üretici enflasyonu Yİ-ÜFE oluyor.
O vakit resmi biraz daha yakınlaştıralım: Son 5 yılda tüm üretici maliyetlerine bakalım!
Bu datada gördüğünüz üzere bilhassa marketleri en çok ilgilendiren tarım üretimi de işin içine giriyor. Hizmet var, yurt dışı ÜFE var. Tüm üretim tek grafikte toplandı.
O halde final soruyu soralım: Bu 👆 grafikte en altta turuncu olan tüketici enflasyonunun yine istikrara gelmeye çalışmayacağını mı sanmıştınız?
