“Afrika’da her sabah bir ceylan uyanır, en süratli aslandan daha süratli koşması gerektiğini yoksa öleceğini bilir. Afrika’da her sabah bir aslan uyanır, en yavaş ceylandan daha süratli koşması gerektiğini yoksa aç kalacağını bilir. Aslan ya da ceylan olmanızın bir kıymeti yoktur. Kâfi ki güneş doğduğunda koşmak zorunda olduğunuzu bilin.”
Afrika Atasözü
Herkesin hayatta bir pes etme noktası, yani artık bize ilişkin olan bir parçayı bırakıp öteki türlü davranmaya başladığımız ve o modülümüz olmadan yola devam ettiğimiz bir an vardır. Kişinin ömründe gelişmesini engellemekten sorumlu olan bir olay, bir sarsıntı, acı bir mağlubiyet, aşkta hayal kırıklığı, hatta berbat bir tesadüf olabilir. Bunun için ruhsal ve bedensel olarak zahmette olan kişi, öncelikle kendisini bu pes etme noktasından kurtarmalıdır.
Her şey evvel fikirle başlar, kanıda var olduktan sonra gerçekte de var olmaya başlar. Hayat çok kolaydır, kişi ne ekerse onu biçer. Ruhundaki ve vücudundaki huzursuzlukları şuurlu yahut bilinçdışı olarak kendisi oluşturur. Ruh ve vücut, fikir ve inanışların bir aynasıdır. Dinlemeyi bilirseniz vücudunuz hep sizinle konuşur. Vücudun her hücresi, aklınızdan geçen her fikre, söylediğiniz her kelama karşılık verir. Ruh ve vücuttaki her huzursuzluğun kesinlikle zihinsel bir nedeni vardır. Yaşadığınız ruhsal ve bedensel sıkıntılar ne olursa olsun, bunlar sizin iç dünyanızın dışarıya yansıyan sonuçlarıdır. Şu ana kadar yaşadığınız her şey geçmişin bir tekrarı, geçmişe dayanan fikir ve inançların bir eseridir. Şu an ve artık, geçmişin bir tekrarıdır, vakit, yer ve oyuncular değişse bile roller daima birebirdir.
Bu sürecin olağan işleyişine mani olup, daima geçmişe bağlı kalırsanız, geçmişi bugüne taşırsanız, geleceği belirlemeye çalışırsanız, zihninizin doğal işleyişine mani olursunuz. Bunun sonucunu da ruhunuzda ve vücudunuzda huzursuzluk olarak görürsünüz.
Nasıl düşünürseniz o denli yaşarsınız
Düşünceleriniz ve sözleriniz şu an yaşadıklarınızı belirler ve geleceğinizi yaratır. Olumlu düşünürseniz âlâ hissedersiniz, olumsuz düşünürseniz huzursuz olursunuz. Kendinizi huzursuz hissettiğinizde aklınızdan geçen fikirleri ve hissettiğiniz hisleri gözden geçirin. Hislerinizin ve fikirlerinizin altında yatan bilinçdışı ve otomatik niyetleri fark etmeniz ve bunlardan kurtulmanız kendinizde şifa bulmanın birinci adımıdır.
Sizi başka canlılardan ayıran ve farklı kılan “düşünce”dir. Ömürde her şey niyetle başlar. Niyet sonsuzdur ve “doğurgan bir ana” üzeredir, zira niyet “duyguları doğurur”. Bir kanıdan çok sayıda his doğabilir. Doğan hisler gelişerek davranışlara dönüşür. “Davranışlar” aksiyonlar, telaffuzlar ve seçimlerden oluşur. Niyet tıpkı bir tohuma emsal, ne ekilirse o biçilir. Bir gül tohumundan çalı, çalı tohumundan da gül büyümeyeceği üzere, olumsuz kanılardan de olumlu hisler ve davranışlar doğmaz. Olumlu kanılar de kesinlikle olumlu hisler ve davranışlar ortaya çıkarır. Hangi niyet tohumunu ekeceğiniz sizin elinizdedir. Fikirlerinizi yönetebilirseniz, hislerinizi ve davranışlarınızı değiştirebilme gücüne sahip olursunuz. Fikirlerinizi siz belirlersiniz, onlar da hayatınızı ve geleceğinizi şekillendirir.
Hayatınızı yöneten düşünme biçiminiz sizi muvaffakiyete ve mutluluğa ya da başarısızlığa ve mutsuzluğa götürebilir. Zira dış dünya üzerindeki denetiminiz kısıtlı ve geçicidir. Bu nedenle de mutluluğunuzun belirleyicisi dış şartlar ve olaylar değil, onlar hakkındaki düşüncelerinizdir. Herkesin memnun olmak için gerekenler listesi vardır. Örneğin, sıhhat, yeterli bir iş, büyük bir servet, hoş ya da güzel bir eş, inançlı bir gelecek vb… Bu listedekilere sahip olduğunuzda keyifli olacağınızı düşünebilirsiniz. Lakin bir de şöyle düşünün:
Büyük bir servete sahip olabilirsiniz lakin servetiniz bir gün içinde yok olabilir, güzel bir işiniz olabilir lakin bir gün içinde işten ayrılabilirsiniz, sıhhatiniz yerinde olabilir fakat bir gün içinde başınıza bir kaza ya da hastalık gelebilir. Bu durumda mutluluğunuz bir gün içinde yok olur mu? Hayır, siz yok olduğunu sansanız da yok olmaz. Zira memnun olmak için aslında hiçbir şeye gereksiniminiz yoktur. Hayatınız boyunca yaptığınız her şey bir memnunluk arayışıdır, zira insan doğuştan keyifli olmaya programlanmış ve hayat mutluluğa adanmıştır.
Beden ve zihin ortasındaki bağ
İnsanın vücudu ve zihni birbiriyle daima temas halindedir. Zihinden geçeni vücut yapar, vücudun yaptığını da zihin belleğe kaydeder ve ileride tekrar kullanmaya hazır bir formda meblağ. Olaylar ortasında bağ kurabilme, belleğe kaydedilmiş bu bilgilerin sentezlenerek tekrar aksiyona dönüştürülmesi sürecidir. Bilinçdışı vücudun tüm fonksiyonlarını, şartlarını ve duyumlarını denetler.
Zihin ve vücudun bir bütün olarak çalıştığını gösteren birçok bilimsel çalışma vardır. Örneğin, bir kişinin gözleri kapattırılarak eline soğan diye elma verilmiştir, soğanı ısırdığı telkini verildiğinde yüzünü buruşturmuş ve gerçekte elmayı ısırmasına karşın hipnoz altında soğanın kokusunu hissetmiştir. Bir diğerine ise bir demet ot uzatılmış ve otların ısırgan otu olduğu söylendikten sonra, dokunması telkini verilmiştir, kişi otlara dokununca kaşınmaya başlamıştır. Hülasa telkin alan zihin aslında gerçek ile hayali, gerçek ile kanıyı ayırt edemez. Aslında bu tek cümlelik bilgi kişinin hayatını büyük oranda değiştirmeye yetebilecek bir bilgidir. Yani kişi çiçeklerle dolu bir tarlada olmasa dahi, onu hayal ederek sahiden de orada bulunmuş hissini yaşayabilir. Pekala, kişi bunu en düzgün nasıl yapabilir? Bunun en uygun yolu içten gelen hayal etme yeteneğini ortaya çıkarmaya çalışmaktır. Hayal kurmada birinci başlarda zorlanan bireyler olabilir, birinci başlangıçta kişi gözünün önüne bir şeyler getiremiyor olabilir, bu durumda niyetle bunları yapmaya çalışmalıdır. Zira herkesin içinde var olan bu doğal yetenek vakitle geliştirilebilir.
Bilinçle düşünüp, istediklerinizi bilinçdışı gerçekleştirir. Tıpkı biçimde kullanılan ilaçlar, yapılan cerrahi müdahaleler güzelleşeceğine dair inanç olmadan aşikâr bir yere kadar tesirli olabilir. Zira insan bedeninde hem düzgünleştirici hücreler hem de huzursuz yapan hücreler vardır. Bilinçdışı hangisini harekete geçirirse bütün beden ona nazaran çalışır. Bilinçdışının bu güzelleştirici potansiyelinden isteyen herkes yararlanabilir. Ne doktorlar ne terapistler ne de öteki ruh sıhhati profesyonelleri bir danışanı güzelleştiremez, yalnızca onun zihnindeki mahzurları ortadan kaldırabilir, kendi içindeki şifayı bulmasına yardımcı olabilir, kendi yolunu bulmasına rehberlik edebilir. Fizikî olarak herkes bir güçtür. Beşerler üniversal gücün birer modülüdür.
Duyguları anlamak
Duygular birer habercidir, insanın âlâ yahut berbat hissetmesine neden olurlar. Fakat tıpkı davranışlar üzere mutlaka insanı uygun yahut makûs yapmazlar. Makus bir davranış sergilemek yahut makus bir his hissetmek o kişiyi makûs bir insan yapmaz; yapılan davranış berbattır, hissedilen duygu berbattır, o kadar… Fikirler, his değildir lakin hislerin öncülleridir. Şahsa uygun gelen ve o an için o şartlarda yanlışsız olarak kabul ettiği ya da karşı çıktığı fikirler vardır. Yani fikirlerin doğruluğu yahut yanlışlığı tartışılabilir fakat hisler kelam konusu olduğunda bunu yapmak yanlışsız olmaz. Zira hislerin doğrusu yanlışı yoktur.
Duygular şahsidir ve o durumu yaşayan bireye aittir. Sonuçta bir hissin neden hissedildiği değil, o hisle neler yapıldığı ve nasıl davranıldığı kıymetlidir. Hisleri, davranış üzere algılamak da sık yapılan bir yanlıştır. Kişi bir davranışı yapmayı ya da yapmamayı seçebilir lakin bir duyguyu hissetmeyi ya da hissetmemeyi seçemez. Zira hisler niyetlerin bir eseridir; bir bireyle, bir olayla ilgili niyetlerin bir sonucudur. Pek çok insan hislerini anlamak, ne manaya geldiklerini düşünmek, geçmişteki anılarıyla, şu an ve artık yaşadıklarıyla ilişkilerini kurmak ve kendisine nasıl yardımcı olacaklarıyla ilgilenmek yerine, olumsuz hislerin neden olabileceği davranışlardan ürker ve o davranışlara yol açabilecek hisleri yok saymayı tercih ederek o davranışlarda bulunmamak için hislerini bastırmaya çalışır. Lakin bunu yaptıkça da kendisini kaybeder, kendi benliğine yabancılaşır.
Düşünceler hislere yol açar
Karşılaştırmalar yapma, ayırma, birleştirme ve halleri kavrama yetisine “düşünme”, bunların sonucunda ulaşılan sonuca da “düşünce” denir. Ruhun kendine yönelerek kendi süreçleri hakkında bilgi edinmesi olan “düşünme”, var olmaktır, yargılamaktır. “Duygu” ise, insanın memnun, kederli, öfkeli, coşkulu ya da dehşet içinde olması üzere, bir durum içindeyken hissettiklerini anlatan bir sözcüktür. Her his, bir niyetten kaynaklanır. Hisler bedende çeşitli değişikliklere yol açar. Örneğin, endişe ve korku, mide kasılmalarına; ıstırap, boğazın düğümlenmesine; öfke, yüzün kızarmasına neden olabilir. Hisler bedende gözle görülür değişimlere de yol açarlar; kol, bacak ya da vücut kaslarının gerilmesi üzere… Hisler insanlara yardım edecek bâtın bir güce sahiptir. İnsanları birbirine bağlama gücü olan hisler, uygun seçimler yapmanın, yanlışsız kararlar almanın ve vücut lisanının şekillenmesinin temelidir. Vücut lisanı hisleri yansıtır; öbür beşerlerle bağlantı kurarak onlara neye gereksinim duyulduğunu söyler.
Bunun için insanların kendilerinin ve etraflarındaki insanların sahip olduğu hisleri tanıması ve yönetebilmesi gereklidir. İnsan ne düşünürse o denli hisseder ve nasıl hissediyorsa da o denli düşünür. Zihin ve vücut bir döngü içinde birbirini tesirler. Özetle bir olay hakkındaki kanılar, hislere, hisler bedensel değişikliklere, bedensel değişiklikler de hareketlere (davranış), telaffuzlara (sözler) ve seçimlere neden olur. Ve insan aksiyonlarının, telaffuzlarının ve seçimlerinin sorumluluğunu aldıkça olgunlaşır, ruhu huzur bulur.
Düşünce soğuktur, his sıcaktır
Bir duyguyu yaşamak bir durum içerisinde olmayı gerektirir. Örneğin, her insan vakit zaman vefatı düşünür, kelamını eder lakin bunun çoklukla bir manası olmaz. Kişi sevdiği bir yakınını kaybettiğinde vefatı sahiden hisseder. Bu nedenle fikir soğuktur, his sıcaktır. Mesela aşk üzerine binlerce müzik söylenir, binlerce kitap yazılır ancak tekrar de kişi aşkın ne manaya geldiğini tam olarak hissedemez. Bir gün âşık olduğunda dünyası sarsılır, iliklerine kadar hisseder, aşkın kendisi olur. Tıpkı halde insan güllerle ilgili yazılmış binlerce şiir okuyabilir fakat gülü koklayana kadar gülün kokusunu alamaz.
Duygu regülasyonu
İnsanoğlu duygusal açıdan asla büyümez. Hislerimiz olgunlaşmaz, bir çocuk üzere sahiplenilmeyi ve anlaşılmayı bekler dururlar. Bir yetişkin olarak mutsuzluğu da öfkeyi de üç yaşındaki bir çocukken yaşadığımız üzere yaşarız. Çocuk kesimimiz için hislerimiz yeterli yahut makus değildir, yalnızca deneyimlenmelidir. Bu tecrübesi “yetişkin parça”mızla yaşadığımızda “duygu regülasyonu” yapmış oluruz lakin “çocuk parça”mızla yaşadığımızda geçmişi ve geçmiş duygusal reaksiyonlarımızı tekrar etmiş oluruz. Bu nedenle hislerimizi tabir ediş biçimimiz “olgun” yahut “çocuksu” olabilir. Hisler vakit ve hudut tanımaz lakin regüle edilebilir, yani düzenlenebilir.
Duygu regülasyonu, “kendimizi sakinleştirme ve hislerimizi şuurumuzun denetiminde deneyimleme becerisi”dir ve “içsel konuşma” formunda yapılır. Samimi ve olgun ilgiler için bizi hiç terk etmeyen çocuk modülümüzle uygun bir etkileşim içinde olmamız ve his regülasyonu yapmamız gerekir. Örneğin; öfke üzere güçlü bir his yaşadığımızda, yakıp yıkmak, kırıp dökmek yerine, kendimize “Duygum çok güçlü lakin aklımla hareket etmeliyim.” diyebiliyorsak his regülasyonu yapıyoruz demektir. Zira akılla hareket etmek, his yoğunluğu yaşayan sağ beynimizden, daha mantıklı düşünen sol beynimize geçişi sağlayan çok değerli bir anahtardır. Böylelikle yaşadıklarımıza ve hissettiklerimize üstten ve dışarıdan bakabilir, onları daha net kıymetlendirebilir ve gereksinimlerimizi daha açık bir halde görebiliriz.
Ancak çocuklar, nevrotikler, ağır kişilik bozukluğu yahut şizofrenik durum yaşayan şahıslar ekseriyetle his regülasyonu yapamazlar. Bu nedenle sakinleşmek için çeşitli “davranış bozuklukları” sergilerler. “Her türlü his gerçektir, insanidir, olağandır ve sahiplenilmelidir” mantığı ile yapılan his regülasyonu, çocuklukta öğrenilir, ergenlikte pekiştirilir, yetişkinlikte de olgunlaştırılarak son halini alır. Hissedilen hisler saçma, gereksiz, anlamsız, olağandışı, abartılı yahut düzmece değildir. Lakin her his, tıpkı rüzgârın önündeki bir bulut üzere gelip geçicidir. Güzel ya da berbat his yoktur. Yeterli ve makûs nitelemeleri, belirli bir duyguyu yaşarken o hissin uyandırdığı pay nazaran kişinin yaptığı öznel yorumlardır.
Çocuklukta içimize yerleşen her türlü his hayatımızın bir modülüdür ve hislerimizi regüle etmek olumsuz hislerden kurtulup onları hayatımızdan büsbütün çıkarmak manasına gelmez. Hislerimizi regüle etmek, olumsuz hislerle kendimize ve etrafımızdakilere ziyan vermeden tesirli bir formda baş etmek manasına gelir. Zira çocuklukta içimize yerleşen hislerden kurtulmak, onları silmek mümkün değildir. Bu nedenle his regülasyonunda asıl maksat hislerimizi ortadan kaldırmak değil, “duygularımıza verdiğimiz reaksiyonları değiştirerek” daha memnun ve daha huzurlu bir yaşama sahip olmaktır.
4D döngüsü
Düşünce, his, duyum ve davranış döngüsünü “4 D döngüsü” olarak isimlendiriyorum.
Olaylar yahut şahıslar hakkındaki fikirlerimiz (D) hislerimize (D), hislerimiz bedensel duyumlara (D) ve bir davranış (D) yahut bir sonuç olarak hareketlerimize, söylemlerimize ve seçimlerimize yol açar.
Duygularımız bizi muhakkak biçimlerde davranmaya iter. His regülasyonu yaparak olumsuz hislerimizin bizi yönlendirdiğinin tam aksisi halde davranmamız mümkündür. Şuurlu olarak hakikat davranışları seçmek, hislerde olumlu değişimler sağlar. Örneğin; bir şeyden korktuğumuzda ondan kaçmak yerine, kaygımıza karşın ona yaklaşmak, orada kalmak, bakış açımızı değiştirmek, bize düzgün gelecek davranışlarda bulunmak hislerimizde olumlu değişimler yaratır. Moralimiz bozuk olduğunda komik bir sinema yahut eğlenceli bir televizyon programı izlemek, bizi memnun eden müzikler dinlemek, spor yapmak, tabiat yürüyüşlerine çıkmak, hislerimizde olumlu değişimler olmasını sağlar.
4 D döngüsünün birinde yaratılacak değişim, domino tesiriyle başkalarında de değişime yol açar. Lakin hislerimizi direkt değiştirmemiz zordur, yani mutsuzken “Mutlu olmak istiyorum” diyerek keyifli olamayız lakin mutsuzluk hissimizi sahiplenerek, mutsuzluğumuza yol açan niyetlerimizin farkına varıp, onları değiştirerek yahut bizi memnun edecek davranışları şuurlu bir seçim olarak hayata geçirerek, hislerimizde istediğimiz değişimi gerçekleştirebilir ve memnun olabiliriz. Örneğin; “Kimse beni sevmiyor” diye düşünmemiz üzülmemize neden olur.
Bu biçimde olumsuz bir his hissettiğinizde yapmamız gereken birinci şey durmak, derin bir nefes almak ve mutlaka otomatik bir reaksiyon vermemektir. Sonra da “Aklımdan hangi niyetler geçiyor?”, “Şimdi ne olacağını düşünüyorum?”, “Olabilecek en berbat ve en düzgün şey ne?’, “Bu durumla ilgili daha gerçekçi alternatif kanılar neler olabilir?”, “Bu duruma öbür istikametten bakabilir miyim?”, “Yaşananları yanlış yorumluyor olabilir miyim?”, “Daha evvel misal bir durumla nasıl başa çıkmıştım?”, “Bu durumda olan öbür bir beşere ben nasıl bir yorumda bulunurdum, nasıl düşünmesini, nasıl davranmasını tavsiye ederdim?” üzere sorular sorarak gerçekçi olmayan ve kendinize ziyan veren niyetlerinizi değiştirebilirsiniz. Böylelikle kendiniz için en uygun davranış biçimini belirleyerek hislerinizde olumlu değişimler gerçekleştirebilirsiniz.
Web
YouTube
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar külliyen müelliflerinin özgün niyetleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio
