Jenerasyonları Tükenmek Üzereyken Muhafaza Programları Sayesinde Kurtarılan 25 Canlı

20. yüzyılın birçok kısmında Amerikan sembolü olan bu hayvanın jenerasyonu tehlikedeydi. Bunun nedenleri de; ömür alanı kaybı, yöntemsiz avlanma ve kuşların yumurtasına ziyan veren böcek ilacı(DDT) kullanımıydı. 1963’e kadar bu cinslerin 48 farklı eyaletteki sayısı toplamda 100.00’den 417’ye düştü. Bu hayvanların kurtulması için ABD birçok yeni kanun çıkardı ve bu hayvanların hayatlarını tehdit eden DDT denilen böcek ilaçlarını yasakladı. Bunun sonucu olarak da 48 eyalette 417’ye düşen kartal sayısı günümüzde 71.400’e yükseldi

Arabistan oriksi, Orta Doğu’ya has bir çöl antilobudur. Yöntemsiz avlanmalar bu tıbbın jenerasyonunu tehlikeye attı ve 1970’lerin başında neredeyse soyları tükenmişti. Lakin hayatta kalanları hala hayli sağlıklıydı ve 1980’lerde, Amerikan hayvanat bahçeleri bu çeşitleri korumak ismine Ürdün’de kalan oriksleri üretmek için bir program düzenledi. Çok şükür eforları cevapsız kalmadı ve oriksler tekrar Arap Yarımada’sında çoğalmaya başladılar.

Theodore Roosevelt üzere etrafa hassas gözüken bireyler bile bozkurtlara karşı çok da optimist değildi. Farklı farklı programlarla çeşitli gayeler için bu hayvanları öldürdüler. 1965′ e kadar, 48 eyalette toplam yalnızca 300 bozkurt kalmıştı. Sonunda, Endangered Species Act yaptığı birçok çalışmalarla bozkurtların kuşağının tükenmesini engelledi. Günümüzde bu eyaletler toplam bozkurt sayısı 5500.

Ana vatanı Louisiana olan kahverengi pelikan, jenerasyonu DDT denen böcek ilacı yüzünden az daha tükenecek kuşlardan biriydi. O zamanki raporlara nazaran Louisiana’da 1938 yılında toplam 500 tane kahverengi pelikan vardı. Fakat 150 ve 60’larda kullanımı artan DDT dediğimiz böcek ilacı bunların da hayatını büyük ölçekte tehlikeye attı. 1963’te yayınlanan rapor dehşet vericiydi zira, rapora nazaran, son vakitlerde Louisiana’da hiç kahverengi pelikan görülmemişti. Çok şükür, DDT dönemi bittiği için kahverengi pelikan yuvasına geri döndü ve nüfusu tekrar arttı.

Yeşil çiçekleriyle bilinen bu bitki, uzun ömürlü oluşuyla ve cezbedici hoşluğuyla bilinir ve Yalnızca New Hampshire’ın White Mountains ve Franconia Ridge bölgelerinde yaşar. Bu bitki bir periyot çok ağır ölçüde toplandığı için neredeyse jenerasyonu tükeniyordu. U.S. Fish ve Wildlife Service’in bu bitkiyi hayatta tutmak için yaptığı programlar sayesinde bitki kuşağının tükenme tehlikesinden kurtuldu.

Türünden çok az canlı olması nedeniyle, Amerikan aligatoru 1967 yılında kayıtlara jenerasyonu tükenmekte olan canlılar olarak geçti. U.S. Fish ve Wildlife Service’in çalışmalarıyla ve güney eyaletlerin bu hayvanların avlanmasına karşı katı kanunlarıyla , çok şükür, jenerasyonunun tükenmesi engellendi. Hatta, 1987’de bu hayvanların artık kuşağının tükenme tehlikesinin sona erdiği rapor edildi.

Yağ açısından çok güçlü olduğu için kuzey deniz fili, birçok ticari avcının asıl avı oldu. 1892’ye gelindiğinde bu çeşit, raporlara jenerasyonunun tükendiği kaydedildi. 1910’a gelindiğinde ise Guadalupe adasında hala bu cinsin yaşadığı ve toplam sayının 100 olduğu görüldü. 1922’de Meksika hükümeti bu bölgeyi müdafaa altına aldı. Bu sistem de kuzey deniz fillerini kuşaklarının tükenmesinden kurtardı ve günümüzde, tam olarak 160.000 yaşayan kuzey deniz fili bulunuyor.

Kambur balinaların ömür alanlarının 14 farklı coğrafik bölge olduğunu biliyor muydunuz? Bu hayvanların da jenerasyonunun tükenme tehlikesi uzun yıllardır sürmekte. 2016’ya gelindiğinde National Ocean and Atmospheric Administration’ın raporuna nazaran 14 farklı bölgenin 9’undaki kambur balinaların kuşağının tükenme tehlikesi ortadan kalkmış. Bu durum, International Whaling Comission için büyük bir zaferdi zira bu balinaların avlarına, yasak olduğu halde, hala usulsüzce devam ediliyordu.

Oluklu balinalar, dünyada en çok nüfusa sahip ikinci balina çeşidi. 1970’lerde,neslinin tükenmesi tehlikesi hasebiyle, milletlerarası alınan bir kararla bu hayvanların avlanması Kuzey Pasifik’te ve Southern Hemisphere’da yasaklandı. Norveç, İzlanda ve Japonya’da yöntemsiz avlanmalar devam etse de, 2018’teki bir rapora nazaran, bu cinsin nüfusu 1970’ten bu yana iki katına çıktı.

Günümüzde yaşan beyaz gergedan sayısı mutlaklık içermese de haberler güzel. Tıpkı kuzey deniz fili üzere, bir vakitler beyaz gergedanın da jenerasyonunun tükendiği düşünülüyordu. 1895’te, sürpriz bir halde, Güney Afrika’da bu cinse tekrar rastlanıldı. Çevresel faktörler sayesinde şu anda dünyada toplamda 20.000 üzeri beyaz gergedanın olduğu düşünülüyor.

Yabani hindiler kuşaklarının tükenme tehlikesiyle 20.yüzyılın başlarında karşılaştılar. Onları koruyacak rastgele av yasağı yahut sonu olmadığı için, Amerika’da birçok eyalette yabanî hindilerin jenerasyonu tükenmiş durumda. 1930’daki bir rapora nazaran Amerika’da o vakte kadar 30.000 hindi tükenmiş. Artık ise dünyada toplam hindi sayısı 6 milyon. Pekala değişen ne? Birçok hayvanları müdafaa vakfının gayreti.

Kuzey Amerika’nın tek kendi hayvanı olan kara ayaklı gelinciklerin kuşağının 1979’da tükendiği düşünülüyordu. İki yıl, sonra sürpriz bir formda, bir köpek sahibine bu hayvanlardan birisin ölüsünü getirince işler değişti. Tabiat bilimciler bu olaydan sonra bu hayvanları aramaya başladılar ve buldular. Bunun sonucunda da onları müdafaa altına alıp, çiftleştirdiler ve bunun sonucunda da bu hayvanların jenerasyonunun tükenme tehlikesi sona erdi.

1987’den beri, bu kondorların sayısı 27’den 560’a yükseldi. Yaklaşık 3 metre kanat genişliğiyle bu kuşlar, Kuzey Amerika’nın uçan en büyük kuşu.

Altın aslan maymuncukları, ömür alanlarının tahrip edilmesi tehlikesiyle karşı karşıyaydılar. 1970’lerin başında 200’den daha az bir sayıya düştüler. Brezilya hükümetinin de yardımıyla ve başka hayvan müdafaa kurumlarının yardımıyla bunlar muhafaza altına alındı ve kuşaklarının tükenme tehlikesinden kurtuldular.

Kaliforniya’nın Manş Adalarının üçüne mahsus olan bu tıp, 1977’de Endangered Species Act tarafından muhafaza altına alındı. Bu muhafazalar boşa çıkmadı ve bu kertenkele çeşidi artık tehlike altında değil.

Uçamayan bir kuş çeşidi olan bu kuşların, öbür ülkelerden ve kıtalardan avcı hayvanlar gelince, jenerasyonları tükenme tehlikesiyle karşı karşıya kaldı. Bu hayvanlar tarih boyunca köpekler ve kakımlar tarafından rahatsız edildi. 1990’ların ortasında hayatta kalan yalnızca 150 kivi bulunurken, vakıfların ve kurumların korunması altına alınmalarıyla sayıları günümüzde 450’yi bulmuştur. Tıpkı vakitte, artık kuşaklarının tükenme tehlikesiyle bir ilişiği kalmamıştır.

Kuzey Amerika’ya ve Avrasya’ya mahsus olan bu cins de jenerasyonu tükenmekte olan canlılar ortasındaydı. 1975’te, yaşayan yalnızca 136 ayı varken günümüzde ise yaklaşık 1066 bozayı bulunmakta. Her ne kadar kuşaklarının tükenmesi artık çok da mümkün olmasa da kuruluşlar tarafından hala tehlike altında olarak görülüyor.

‘The thermal water lily’ dünyanın en büyük nilüferi. 1985’te keşfedilen bu bitkinin, birinci başta yalnızca Mashyuza ve Rwanda’da yetiştiği zannediliyordu. Şu anda ana vatanı zannedilen o bitki kendi yerlerinde tam tükenmeden evvel tohumlarının birazı Londra’daki Kraliyet Botanik Parkı’na gönderildi. Oradaki bahçe uzmanları da bir halde bu bitkiyi yetiştirmeyi başardılar.

DDT denen böcek ilacı lanetinden bir etkilenen cins de bayağı doğanlar. 20.yüzyılın birinci on yılında ABD’de 3900 adedinin yaşadığı biliniyordu. 1975’e gelindiğinde ise sayıları 324’e düşmüştü. DDT yasaklandıktan sonra üremeleri tekrar artmaya başladı ve raporlara nazaran şu an tam sayıları 40.000.

Yaban atlarının birtakım cinsleri hala tehlike altında olsa da, Moğolistan yaban atı olan bu hayvan 1950’de neredeyse büsbütün kaybolmuştu. Kimi hayvan müdafaa kurumlarının onları muhafaza altına almasıyla birlikte bu makus durum ortadan kalktı. 1992’den 2004’e bu atların 90 tanesi ana vatanlarına götürülmüş geri kalanı ise Rusya ve Macaristan ortası paylaştırılmıştı. Bu atlardan günümüzde yaklaşık 1400 tane var.

Avrupalı kürk tüccarları Kuzey Amerika’yı keşfetmeden evvel bu cinsten yüzlerce milyon tane vardı. İki yüz yıl sonra, yani 1900’lerde kürk ticareti laneti sebebiyle sayıları 100.000’e düştü. ABD ve Kanada’nın müdafaa programları sayesinde bu canlılar yok olma tehlikesinden kurtuldu ve bu tıbbın yaklaşık 10-15 milyonu günümüzde ABD ve Kanada’da bulunuyor.

Ana vatanı Rodrigues Adaları ve Hindistan olan bu bitkinin tipi çoktan tükenmişti. Bu bitkiden kesilmiş kollar Londra Kraliyet Botanik Bahçesi’ne ekildiği için bu bitki varlığını günümüzde hala koruyor.

Sakin, tembel ve deniz yosunuyla beslenen bu hayvan da gemiler yüzünden nerdeyse yok oluyordu. Deniz yolu düzenlemeleri sayesinde bu yok olma tehlikesinden kurtuldular ve böylece 1991’den beri nüfusunu üçe katladı. Ancak tehlike tekrar doğabilir zira birçok manatis denizdeki kirlilikten dolayı hayatlarını kaybediyor.

Bu hayvanları da yok olma tehlikesiyle karşı karşıya getiren şey hayvan ticaretiydi. Bu ticaret düşkünleri 1990’ların başında bu hayvanların ana vatanı olan Myanmar’daki bütün kuşağını tükettiler. Çok şükür, doğal hayatı muhafaza örgütleri bu işe bir el attı ve bu hayvanları müdafaa altına aldı. 2004’de yalnızca 200 kaplumbağa ile başlayan bu muhafaza programı sayesinde günümüzde bu çeşitten yaklaşık 14.000 tane kaplumbağa var.

Çok şükür üstteki anlattığımız hayvanlarda olan sonuç bunlarda da tıpkı, yani bu hayvanlar artık jenerasyonu tükenme tehlikesiyle karşı karşıya değil. 2004’ten 2014’e kadar bu hayvanların nüfusunda yaklaşık yüzde 17 bir artış oldu. Günümüzde de artık jenerasyonu tükenmekte olan hayvanlar ortasında bulunmuyorlar.