Kendi varlığımızı, birçok farklı değişken ile birlikte, yaşadığımız/doğduğumuz bölgelerin kimliklerinin bize ve kendi kimliğimizin de bölgeye karıştığı organik bir etkileşimin sonucunda yaratıyoruz.
Tarih içinde, bu sebeple, rastgele bir vakit diliminde oluşturduğumuz tüm objeler, fonksiyonlarının ötesinde doğdukları bölgenin o güne kadar biriktirdiği karmaşık kimliği yansıtıyor.
Bir nevi her obje yaratıldığı vaktin kıssalarının de anlatıcısı vazifesini üstleniyor. Bin yıllar evvel yapılan bir tanrıça figürünün bugün müzelerde bize anlatmaya çalıştığı durum tam da budur. Vakit içinden sıyrılıp, bugüne ulaşmak için yapılan bu büyük efor, belirsizliğin içinden doğmuş ve yeniden hiçliğe giden insanoğlunun köklenme ve varlığına referans noktaları bulma maksadı taşıyor olabilir. Böylece insan tarihini ve geçmişini daha fazla hissedilip, bugünün dokusuyla kendine bir varoluş yaratabiliyor.
Peki ya bu müze yapıtlarına ulaşamamak boşlukta mı bırakır bizi? Görme hareketi üzerine heyeti bir dünyada görmemek ve bu objelere ulaşamamak referanssız ve köksüz kalmak manasına mı gelir? Pekala bu sebeple görme engelli bireyler müzelerden faydalanamadığı için var oldukları coğrafyaya ilişiklik hissini geliştiremez mi? Bu sorgulamalardan referans ile müzeleri erişilebilir yapmak için yola çıkan Bongo Arka Project toplumsal teşebbüsünün, birinci uygulaması olan Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ndeki Türkiye’nin görme engelli bireyler için birinci müze Eğitim ve Tecrübe Alanına daha yakından bakalım istedim.
Erişebilen Müzeler Neden Değerli?
Müzelerin arkeoloji ve sanat müzelerinden ibaret olduğu yaygın kanaatin bilakis, bilimin, tabiatın, tarihin, coğrafyanın öğrenildiğini yaşayan eğitim alanları olduğunu hatırlayarak başlayalım. Tarihin canlı aktörleri olan müze yapıtlarının yüzyıllar boyunca çeşitli badirelerden geçtikten sonra bizlere tüm hikayelerini aktardığı alanlardır. Bir bakıma vaktin şahitlerinden vakti dinlemek üzeredir. Pekala transfer lisanlarını hakikat kurgulamak ve müze bağlantılarını erişilebilirliği neden kıymetli? Türkiye’deki ve dünyadaki müzelerin büyük bir çoğunluğu, görebilen bireyler düşünülerek tasarlanıyor ve uygulamaları da bu doğrultuda yapılıyor. Böylesi bir durum, doğal olarak, görme engelli bireylerin müzelerden yararlanabilmesini engelliyor. İçinde bulundukları coğrafyaya, tarihe, bilime ve sanata erişemeyen görme engelli bireyler bu nedenle, kendi kökleri/kökenleri ile bağ kuramıyorlar. Beraberinde bu durum yalnızca görme engelli bireyleri değil sağlıklı tüm bireylerin de bilgiye erişimine pürüz oluyor.
Bu şuurla kurulan ‘BONGO ARKA PROJECT’ Toplumsal Teşebbüsü, son 7 yıldır dünyadaki müzeleri ziyaret eden bir iç mimar olan Çiğdem Aslantaş tarafından 2.5 yıl evvel başlatılan, süreç boyunca 8 kişilik bir takım ve onlara mentörlük yapan 2 danışman ile sürdürülen ve müzelerin herkes için erişilebilir olması maksadıyla kuruluyor. Birinci uygulamalarını 100 yıldır bu coğrafyadaki müzelerden faydalanamayan görme engelli bireyler için başlatıyorlar. Devamında işitme engelli ve sağır bireyler, fizikî engelli bireyler için uygulamalarının peyder pey katıldığı herkes için müzeler mottosu ile yola devam ediyorlar.
Neler yapılmış?
Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nin kuruluşunun 100. Yılında, müzenin görme engelli bireyler için erişilebilir olması hedefiyle yapıtları; replikalarla dokunulabilir, sesli betimlemelerle işitilebilir ve teknolojik entegrasyonlar ile daha geniş spektrumda algılanabilir hale getiriyorlar. Böylece Türkiye’nin Birinci Görme Engelli Müze ‘Eğitim ve Tecrübe Alanı’nı Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde kurmuşlar. Birinci uygulamalarını tahlili somut olarak gösterebilmek ismine istekli olarak ve birebir takviye kabul ederek, kamu-özel kesim ve sivil toplum kuruluşlarından 23 paydaşı bir ortaya getirerek, 2.5 yıl mühletince çalışarak hayata geçiriyorlar.
Süreç içinde, Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde tarih öncesi periyotlara ilişkin küratörlerce seçilen 22 ikonik eser, öncelikli olarak yüksek çözünürlüklü tarama aygıtları ile 3 boyutlu olarak taranıyor. Akabinde 3D çıktıları alınarak sarı renklere boyanan replikalar, sesli betimlemeler ile destekleniyor. Braille alfabe ile yazılan açıklamalar, 2 boyutlu kabartma görseller ve yapıtların orjinal gereçleri ile anlatımlar destekleniyor. Dijital tabletlerin ve özel yazılımlar ile az gören bireyleri de kapsayan çok duyulu bir görme engelli koleksiyonu oluşturuluyor. Tasarlanan mimari alanda, oluşturulan eğitim atölyeleri ile de tecrübelenen yapıtların yine üretimlerinin yapılması planlanıyor.
Ulusal ve Milletlerarası Takdir ve Mükafatlar Alınmış!
Bongo Arka Project çeşitli ulusal ve milletlerarası takdir ve ödüllere layık görülüyor. Birinci olarak Paris’te Avrupa Kalkınma Bankası’nın(CEB) açmış olduğu ‘Sosyal İnovasyon’ yarışmasında Avrupa’nın en yeterli 7 proje fikrinden birisi, Almanya Büyükelçiliği’nin ‘Sürdürülebilir Gelecek’ yarışında 1320 proje ortasından Türkiye 2.si, beraberinde ise teşebbüsümün kurucusu olarak Çiğdem Aslantaş Google ve Mediacat tarafından Türkiye’nin Geleceğini Farklı Yaratan 15 Genç Bayan Önderinden birisi ve Garanti Bankası’nın 2021 yılında Yılın Toplumsal Teşebbüsçü finalistlerinden birisi seçiliyor.
Nasıl devam edecekler?
Girişimin sürdürülebilirliğinin desteklenmesi ve sivil toplumda daha etkin rol alabilmesi için sivil toplum kuruluşu olarak “BONGO Yeni Jenerasyon Müzeler Geliştirme Derneği’ ni de kuruyorlar. Birinci uygulamaları olan Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nin domino tesiri yaratmasını ve öbür pürüz kümelerini da içine alarak daha erişilebilir müzeler olarak Türkiye’deki 690 müzede ulaşabildikleri her noktayı dönüştürmek gayesiyle yola devam ediyorlar.
Girişim hakkında daha fazla bilgi almak için Instagram sayfasını ziyaret edebilirsiniz.
