Türkiye, idare ya da rejim değişikliği yaşanan 2018 seçimlerinden sonra 2023 yılında birinci seçimlere hazırlanıyor. Son 1 yıldır yaşanan bir ekonomik düzensizlik var. Kriz demiyoruz lakin bir gariplik olduğu kesin. Sonuçta 1 yıl içinde enflasyon yüzde 19’lardan 85’lere çıktı, döviz kurları tek hanelerden iki katına çıktı, cari açık, dış ticaret açığı arttı, yabancı yatırımcılar gitti üzere bir çok argümanımız var. Bunları hepsini ve daha fazlasını Merkez Bankası’nın sisteminden grafiklerle derledik. Son seçimden bu yana iktisatta ‘ışıldamış mıyız?’ bakmak istedik. Malumunuz son 1 yıldır misyonda olan Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, iktisadın sayılardan çok gözlerdeki ışıltı olduğunu söylediğinden grafiklerde ‘havai fişekler geceyi aydınlattı mı?’ daima birlikte bakalım. Buyurun👇
Seçim sınırı sathına girdikçe TV’deki yayınlarda da tansiyonlar yüksek. Ekranlarda ekonomist yok lakin bu devir her uzman elinde bir çubukla iktisat anlatıyor. Biz de anlatalım istedik.
content.presentermedia.com
İlk grafiğimiz gelsin! Bu grafik sevip de kavuşamayanlar için olsun mu? Olmasın! Hasret çekenlere gelsin.
Uluslararası Yatırım Konumu, bir iktisatta giren çıkan yatırımcıların durumunu gösterir. İçeridekilerin dışarıya yaptığı yatırım, dışardan gelenler vb. UYP’de net UYP de Türkiye’nin yurt dışından alacaklarıyla, Türkiye’nin yurt dışına borçlarının farkını gösterir.
Bir sürü çizgi var ne anlayalım bundan değil mi?
Kısaca Türkiye’de yatırımların durumunu en üstteki yeşil ile en alttaki mavi çizgiden takip ediyoruz. Fark yükseldikçe sorun artıyor.
Bu çizgiler de yabancı yatırımcıların yani Türkiye’de yaşamayanların Türkiye’ye yaptığı yatırımlar. Biri birikimli biri de oranlı ölçüm olurken, 2016 yılından bu yana düşüş görülen akım datalar ilgi alımlı.
Ne mi demek istiyoruz? Yabancı yatırımcı pek gelmek istemiyor.
Herkesin son aylarda bayıldığı Borsa’ya gelelim. Bu çizgiler de ne? Mavi olan yabancıların haftalık olarak alım-satım netleri, siyah da pay pahaları toplamı. Toplamın artması sizi yanıltmasın. Onu da aşağıda açıklayalım.
En son 2020 yılında yüzde 65 oranında Borsa’da yabancı yatırımcı varken, bugün prestijiyle oran yüzde 29,92 olmuş 😲
Bu ortada mavi olan BİST 100 endeksi artmış, yeşil süreç adetleri çok çok değişmemiş ancak fiyatlar yükseldiği için siyah olan hacimler de artmış!
Bunu kim mi yapmış? Enflasyon tek başına yapmamış! Borsadaki yatırımcı sayısının yüzde 3,6’sı, yani yaklaşık 120 bin kişi, pay varlıklarının yüzde 86’sının sahibi.
Kaynak: Hisse senedinin %86’sı, %3,6’nın elinde
Buradaki çizgiler de bize Türkiye’nin borç durumunu gösteriyor. Değişik kesişmeler de görülüyor. Ne üzere mi?
Bir kez 2015 sonrası özel bölüm borcunda bir düşüş var. Sonra dış borç stoku bilhassa 2018’de bir tavan yapmış. Son 1 yıldır da o tepeye yakın seyrediyoruz.
Bir değişiklik de 2018 prestijiyle yükselişe geçen TCMB kısa vadeli yükümlülükleri 2021 3. çeyrekte kamu kısa vadeli yükümlülükleri geçmiş!
Makroekonomide son ve en kolay unsura gelelim. Bu grafik Türkiye ve Türkiye’deki hane halklarının varlık ve borçlarını gösteriyor. Büyüme üzerine şurası ya tüm istikrar. Bakalım kim büyümüş?
Siyah ve mavi çizgiler Türkiye iktisadı gerçi TL bazında.
Aşağıdaki yeşil ve turuncu çizgiler de hanehalklarının toplam iktisadı. 2021 sonrası borçları çok yükselmemiş bu kısım avutsa da varlıklardaki artışın da TL bazında ve mesken, otomobil, fiyat artışlarının nominal kısımları olduğunu unutmayalım.
Tamam makro tarafta şimdilik güç kısım geride kaldı! Bundan sonrası daha anlaşılır rahat olun. Neden mi? Enflaysondur, dolardır, işsizliktir anlatacağız.
En değişiğiyle başlayalım: Enflasyon!
Yeşil olan Yİ-ÜFE, turuncu olan İTO’nun İstanbul enflasyonunu geçen yıl mayıs-haziran üzere geçmiş! Meğer ki yıllarca siyah olan bizim bildiğimiz enflasyonla birlikte yürümüşler.
En alttaki de tarım üreticilerinin enflasyonu. Neyse bir şey söylemeye gerek yok üzere.
“Birim İş Gücü Maliyeti Bazlı Gerçek Efektif Döviz Kuru” diye bir gösterge var.
TCMB’de 2008’de 104,38 ile tepe yapmış, 2016’da 97,10 olmuş. Sonra frenler tutmamış ve 2021 sonunda 51,34 oranında görülüyor.
Bu da işsizlik, istihdam ve çalışabilecek 15 yaş üzeri nüfus. Değişik olan 15 yaş üstü nüfus maşallah artarken, istihdam ve işgücünün istikrarını muhafazası oluyor.
Bu grafiği tanıdınız mı? Buraya kadar geldiyseniz ekonomik gündemi yakından takip ediyorsunuzdur. Bu grafiği de tanımalısınız. 2018-2022 aralığı TCMB Yüklü Ortalama Fonlama Maliyeti ile Dolar/TL karşılaştırması. Çabucak çabucak her grafikteki üzere bir makasla bitirirken, sizleri yorumlara alalım.
Tüm grafikler Merkez Bankası bilgi merkezinden tek kaynaktan alınmıştır. İktisatta daha bir çok bilgiyle bir çok karşılaştırma yapılabilir. Burada gaye genel tabloya bakmaktır. Anlaşılır bir tablo mu? Yorumlarda buluşalım👇
