Merhabalar. Rus salatasını eminim hepiniz seviyorsunuzdur. Lakin çocukluktan beri onunla ilgili daima bir isim karmaşası olduğunu da fark etmişsinizdir. Rus salatası mı yoksa Amerikan salatası mı diye seslenmemiz gerektiği daima karmaşık bir hâl almıştır. Fakat bu yazıda bunun karşılığını veriyorum.
İyi okumalar diliyorum.
Gün sofralarının mezesine siz ne diyorsunuz?
Bezelye, mısır, patates, havuç ve alışılmış ki mayonezden yapılan ve bilhassa gün sofralarının vazgeçilmezi olan bir salata var ki ismini herkes karıştırıyor. Kimi ‘Rus salatası’ derken kimi de ona ‘Amerikan salatası’ demeyi tercih ediyor. Hatta bu mevzuda tartışanlar bile olmuyor değil. Lakin doğrusu ne ola ki?
Siz bir şey demeden biz açıklamaya başlayalım.
Çoğumuzun Amerikan salatası olarak bildiğimiz bu lezzet aslında Rus salatasıdır. Türkiye’ye 19. yüzyılda gelse de yaygınlaşması sonra olmuştur. 1917 yılında Rusya’da Ekim İhtilali olduğunda pek çok Beyaz Rus göçmen ülkelerini terk ederek öbür ülkelere sığındılar. Göçmen Beyaz Rusların bir kısmı da İstanbul’a geldi. Böylelikle Rus salatası da Türk mutfağında yerini almış oldu.
Soğuk meze Rus salatası Soğuk Savaş şartlarından etkilendi.
Soğuk Savaş yıllarındaysa bu salataya Rus salatası demek kimilerince ‘komünizm sempatizanlığı’ sayılmaktaydı. Hatta 12 Eylül askeri darbesinin akabinde şahsen Kenan Cihan, lokantaların menüsündeki Rus salatası tabirinin Amerikan salatası olarak değiştirilmesini talep etmişti.
Amerikan askerlerinin Türkiye’ye gelmesi Rus salatasının ismini değiştirdi.
1946 yılında Missouri gemisi İstanbul’a geldiğinde cümbüş hayatımızda “ala Amerikan” denilen bir çağ başlamış oldu. Amerikan askerlerinin Türkiye’ye geldiği vakit İstiklal Caddesi’nde Atlantik ve Pasifik isimlerinde iki restoran işleten Niko ve Aleko kardeşler, dükkanlarının camına ‘Amerikan salatası bulunur’ yazdı. Bu da giderek salatanın isminin değişmesine neden oldu.
Türkiye’nin iç siyasi penceresinden bakınca;
Rus salatasının ‘Amerikan’ mutfağına geçmesi yalnızca Soğuk Savaş ya da Amerikan askerlerinin etkilediği bir şey olmamıştır. 1940’lı yılların sonunda ve bilhassa 1950’lerde devrin iktidarı Demokrat Parti, bu salatayı kastan Amerikan salatasına dönüştürmek istemiştir. Periyodun kurallarına bakıldığında komünizm gelecek diye demiryolu imalini durduran, komünistler çoğalacak diye Rus muharrirlerin okunmasına karşı çıkan DP, halk sever diye Rus salatasına da el atmıştır.
Adını değiştirmeyen mahpusa atıldı.
Geçmiş yıllarda Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Ulusal Eğitim Bakanlığı misyonlarını yapan Hüseyin Çelik de Soğuk Savaş Dönemi’nde Rus salatasının ismini Amerikan salatası olarak değiştirmeyen esnafların mahpusa atıldığını ve hatta ısrarla Rus salatası yazmaya devam eden esnafların dükkanlarının kapatıldığından bahsetmişti.
Rus salatası ülkemizde kültürel hegemonya kurulumunda bir öge olmuştur.
Bu kasti yapılanları Soğuk Savaş’ın yarattığı ortam ve kültürel hegemonya kurma gayreti ile açıklayabiliriz. Lakin karşı taraftan bakıldığında bu salataya Amerikan demenin saçmalığı da görünmektedir. Zira o periyot Türkiye’de lokantada yemek yiyen rastgele bir ABD’li Rus salatasına Amerikan salatası dendiğini duyunca olayı garipsemiştir. Bu da epeyce doğaldır fakat işte periyodun şartları!
Peki dünya Rus salatasını nasıl tanıyor?
Rus salatası aslında1860’lı yıllarda Moskova’daki Hermitage Restaurant’ın baş aşçısı olan Belçika asıllı Rus Lucien Olivier tarafından icat edildi. Kısa vakitte restoranın en sevilen yemeği haline gelen Rus salatasının tanımı Olivier tarafından ölene kadar saklandı. Lakin daha sonra pek çok dünya ülkesine yayıldı. Bugün Rus salatasına Almanlar ve Ruslar hâlâ Olivier salatası diyor.
Olivier salatası da diyebilirsiniz.
Günümüzde bu isim tartışmasını hâlâ yapsak da tarihinden biliyoruz ki o bir Rus salatasıdır. Üzerindeki Amerikan egemenliği kalkmış ve layık olduğu ismi almıştır. Lakin bundan sonra ben ona Olivier salatası diyeceğim derseniz de sorun yok. Ee sonuçta onun mucidinin ismi. Aman yeni bir tartışma başlatmayalım da.
Buraya kadar gelmişken bir Rus salatası tanımı vermemek olmaz.
Malzemeler:
-
3 tane orta uzunluk patates
-
2 tane havuç
-
1 su bardağı bezelye (ister dondurulmuş kullanın isterseniz konserve)
-
6 – 7 tane kornişon salatalık turşusu
-
5 yemek kaşığı mayonez
-
5 yemek kaşığı yoğurt
-
1 tatlı kaşığı tuz
-
Yarım çay kaşığı karabiber
Rus Salatası Nasıl Yapılır?
1. Birinci olarak sebzelerin kabuklarını soyarak küçük küçük küp halinde doğrayın.
2. Patates geç pişeceği için haşlamaya birinci olarak ondan başlayın. İsterseniz patatesleri kabukları ile haşlayıp daha sonra soyup doğrayabilirsiniz.
3. Bezelye ve havuçları da haşlayın. Haşlanan sebzelerin suyunu süzün ve soğumaya bırakın.
4. Tüm zerzevatları bir kaseye alın. Üzerine küçük küpler halinde doğranan kornişon turşuları da ekleyin ve zerzevatları harmanlayın.
5. Küçük bir kasede yoğurt, mayonez, tuz ve karabiberi güzelce karıştırın. Bu karışımı sebzelerin üzerine ekleyerek salatanızı hazır hale getirebilirsiniz.
Buradan Lucien Olivier’a ve bu lezzetli salatayı Türkiye’ye getirenlere teşekkür ediyoruz. Siz Rus salatası hakkında ne düşünüyorsunuz? Yorumlarınızı bekliyorum.
