Sosyal fobi olarak da adlandırılan sosyal anksiyete bozukluğu bireyin günlük olağan etkileşimler sürecinde öbürleri tarafından müşahede altına alınmaktan yahut yargılanmaktan korkmasından ötürü ortaya çıkan ağır anksiyete, dehşet, özbilinç ve utanç hislerine verilen isimdir.
Sosyal fobi nedir?
Sosyal fobi; kişinin, yabancılarla etkileşim kurması ya da diğer bir kişi tarafından incelenmesi gereken toplumsal durumlarda, besbelli ve daima endişe yaşaması olarak tanımlanıyor.
Sosyal fobi ne sıklıkla görülür?
Oldukça fazla karşılaşılan ruhsal rahatsızlıklardan biri olan toplumsal fobinin görülme sıklığı yüzde 7-12 ortasındadır. Toplumsal fobinin ön ergenlik ile ergenliğin son periyotlarında daha çok gözlemlendiği bilinmektedir. Yapılan araştırmalarda bayanlarda, erkeklerden 1,5 kat daha sık rastlandığı belirlenmiştir.
Sosyal fobi belirtileri nelerdir?
-
Kızarma,
-
Çarpıntı,
-
Terleme,
-
Mide-bağırsak sorunları,
-
Kas gerginliği,
-
Nefes darlığı,
-
Titreme üzere fizikî belirtiler göstermektedir.
Sosyal fobinin ruhsal belirtileri nelerdir?
-
Öz inanç eksikliği,
-
Yetersizlik hissi,
-
Çekingenlik,
-
Göz teması kuramama,
-
Bulunulan ortamdan daima kaçma ve gitme isteği,
-
Hata yapmaktan çekinme,
-
İlişki sürdürememe ve başlatamama,
-
Tüm beşerler tarafından izlendiğini düşünme,
-
Kendini sevilmeye paha bulmama,
-
Kendini beğenmeme ve kusursuz olma isteği üzere kişinin sahiden farklı algıladığı çeşitli durumlardır.
Sosyal fobi hangi sıkıntılara neden olur?
Kişinin kendini gereğinden fazla yanlışlı, berbat, berbat, eksik, olumsuz; diğerlerini da yanlışsız, hoş, olumlu, uygun görmesi;
-
Kendisine olan hürmetini yitirmesine,
-
Başkaları tarafından anlaşılmama, dışlanma ve reddedilme korkusu yaşamasına sebep olmaktadır.
Sosyal fobiye sahip bireylerin maharetsiz ve kabul edilemez bir formda davranacağı tehlikesiyle karşı karşıya olduklarına inandıklarını göstermektedir.
Böyle bir davranışın statü ve paha kaybı, kişilerarası dışlanma üzere sonuçlara yol açacağını varsaydıklarını gösterir.
Sosyal performans konusunda yüksek bir standartları ya da beklentileri olduğu için toplumsal ortamlarda kaygılı olduklarını göstermektedir.
Sosyal fobi çoklukla hangi kişilik özelliklerinde görülür?
Sosyal fobiye sahip bireylerde;
-
Her şeyi olumsuz kıymetlendirme eğilimi,
-
Negatif toplumsal durumları beceriksizlik, yetersizlik üzere içsel bedellerle ilişkilendirirken, olumlu toplumsal durumları daha çok talih, tesadüf üzere dışsal faktörlere bağlama eğilimi,
-
Başkalarının onlar hakkındaki değerlendirmelerinin olumsuz olacağı algısı,
-
Sosyal faaliyetlerde artan fizikî gerginlik,
-
Mükemmeliyetçilik gözlemlenmiştir.
Sosyal fobinin nedenleri nelerdir?
Sosyal fobinin başlaması ve devam etmesinde anne baba tavırları kıymetli rol oynamaktadır.
-
Aşırı koruyucu
-
Eleştirel
-
Kıyaslayıcı
-
Kontrolcü ebeveyn davranışları bireyin kendini yetersiz, bedelsiz ve inançsız hissetmesine sebep olmaktadır.
Sosyal fobisi olan bireylerde, tıpkı korku bozukluğunda olduğu üzere otonom hudut sisteminde tehdit algısı varmış üzere çok uyarılma yaşanmaktadır.
Yapılan çeşitli araştırmalarda, tanıyı almış bireylerin aile hikayesi sorgulandığında bu sorunun varlığı gözlemlenmiş olup, genetik yatkınlığın da tesiri olabileceği görülmüştür.
Bu faktörlerin birbiriyle bağlı ve etkileşim halinde olması nedeniyle toplumsal fobinin sebebi olarak tek bir faktör belirlenmemiştir.
-
Sosyal
-
Psikolojik
-
Fizyolojik
-
Çevresel birçok etmen toplumsal fobinin oluşmasında aktif rol oynar.
Sosyal fobiyi tetikleyen durumlar nelerdir?
-
Toplum içinde telefonla görüşme, yemek yeme-içme,
-
Dinleyiciler önünde konuşma,
-
Başkaları tarafından izlenirken çalışma,
-
Tanımadığı yahut çok güzel tanımadığı şahıslarla telefonda ya da yüz yüze konuşma,
-
Genel tuvaletleri kullanma,
-
Yetenek yahut bilgi testi uygulamaları,
-
Sunum yapma,
-
Yeni beşerlerle tanışma,
-
İş görüşmeleri,
-
Toplu taşıma araçlarında karşılıklı oturma,
-
Göz teması üzere durumlar toplumsal fobiyi tetikleyebilir.
Sosyal fobi öbür ruhsal rahatsızlıkların ortaya çıkmasına neden olur mu?
Sosyal fobinin bir sonucu olarak,
-
Depresyon
-
Agorafobi
-
Anksiyete üzere rahatsızlıklar görülmektedir.
Sosyal fobi nasıl teşhis edilir?
Sosyal fobi, toplum tarafından “efendilik” olarak kabul edilen çeşitli özellikleri nedeniyle bireyleri tedavi arayışından alıkoyabilir. Bu durumun iş ve toplumsal hayatta öz itimat kaybı üzere ömür kalitesini bozacak birçok olumsuz tesiri bulunmaktadır.
Farklı sorunlar yahut bozukluklar nedeniyle yapılan müracaatlar sonucunda da toplumsal fobiler tespit edilebilmektedir.
Tanıda kullanılan ölçekler, korku ve bu dertten kaçınmak için yapılan davranışların seviyesini saptamaya yöneliktir.
Sosyal fobi nasıl tedavi edilir?
Sosyal fobi tedavisi olan bir rahatsızlıktır. Hastanın durumuna nazaran psikoterapi bazen tek başına bazen de ilaç tedavisiyle birlikte uygulanabilir.
Bilişsel davranışçı psikoterapi tedavide en tesirli yollardan biridir.
Amaç kişinin sahiden uzak, fonksiyonsuz, çok niyetlerini işlevselleştirmektir.
Sosyal fobiye yol açan durumlar karşısında;
-
Farklı düşünme, davranma ve reaksiyon gösterme,
-
Korku, telaş, utanç hisleriyle başa çıkma yolları öğretilmeye çalışılır.
Stres kaynakları yani tetikleyiciler tespit edilerek hangi ortamlarda, ne vakit ve sıklıkla bu sorunların yaşandığı konusunda farkındalık oluşturulmakla başlanmaktadır.
Bedensel belirtilerle baş etmekte kullanılacak çeşitli gevşeme ve nefes teknikleriyle tekrar yapılandırma usullerine başvurulmaktadır. Gaye, bireyin kendi hakkında oluşturduğu olumsuz inançların sağlıklı, gerçekçi ve fonksiyonel hale gelmesini sağlamaktır.
Sosyal fobi, bir uzman eşliğinde tedavi edilmektedir.
Bireyin belirtilerinin tetikleyecek durumlarla başa çıkmak için yapabileceği çeşitli başlangıç adımları mevcuttur.
-
Düzenli idman,
-
Fiziksel olarak faal olmak,
-
Yanlarında rahat hissedilen beşerlerle toplumsal ortamlara katılmak,
-
Sağlıklı beslenmek,
-
Kafein tüketimini sonlu tutmak yahut tüketmemek,
-
Alkol kullanmamak,
-
Stres ile baş etme hünerlerini işlevselleştirmek,
-
Uyku rutini oluşturmak bu adımlardandır.
