Çekilen Birinci Röntgenden Uranüsün Keşfine: Tarihte Büyük Yankılar Uyandıran 10 İnanılmaz Doküman ve İcat

1734 yılında İngiltere’de yaşayan Martha Gerrish isimli bir bayan, gökyüzünde ender bir astronomik bir imaj gözlemlediğini yazdı. Gökyüzünde güneşin yanında iki hale olarak görünen optik bir fenomen olan parhelin bir öbür ismiyle yalancı güneşin gözlemlenişinin ispatıydı bu yazı. Birçok bayanın eğitime hudutlu eriştiği ve erkekler kadar zeki olmadığı düşünüldüğü bir periyoda ilişkin bu evrak; bir bayanın kendi ismine gönderdiği birinci mektup niteliğinde.

Edwin Smith papirüsü, dünyanın en eski cerrahi dokümanı olup M.Ö. 16. yüzyılına aittir. Hiyeroglif sistemi ile yazılan bu doküman, hastalıkların teşhisine ve ameliyata odaklanır. Papirüs, Eski Mısır’ın tıp alanındaki bilgisinin ne kadar geniş ve fevkalâde olduğunun bir ispatı. Kırıklar, çıkıklar ve yaralar dahil olmak üzere kırk sekiz farklı travma çeşidinin açıklamaları; bağırsaklar ve kan damarlarının da dahil olduğu çeşitli fizikî işlevlerinin tahlilini içeren metin; tıbbi delile dayalı, bilimsel bir yaklaşımın erken bir örneğidir.

On yedinci yüzyılın başlarında, Avrupa’da bilim tarihine geçecek bir alet icat edildi: bileşik mikroskop. On yedinci yüzyılın sonunda bilim insanları; bu icat sayesinde kan hücrelerini, mikroorganizmaları, bakterileri ve çok daha fazlasını keşfetti. Bu bilim insanlarından olan Robert Hooke, ‘Mikrograf’ isimli kitabı mikroskopi hakkındaki birinci değerli yapıttır. Hooke gözlemlediği bitki ve böceklere yer verirken birinci sefer hücre tarifi bu kitapta yapılmıştır.

On sekizinci yüzyıl Avrupası’nda her yıl, yaklaşık 400.000 insan çiçek hastalığından hayatını kaybetti. Hastalığa yakalananlarda ağrılı çıbanlar, ateş ve kusma görülmekteydi. Virüsten kurtulan şahıslarda ise yaralar kalır hatta hastalığı geçiren birtakım bireyler görme duyusunu kaybederdi. Lakin çiçek hastalığının hiç bulaşmadığı bir küme vardı: sütçüler. Edward Jenner isimli bir cerrah, bu şahısların sığır çiçeğine maruz kalmalarının onlara bir biçimde çiçek hastalığına karşı bağışıklık kazandırdığı sonucuna vardı. Jenner, bu teorisini test etmek için neşterini kullanarak sığır çiçeği püstüllerinden az ölçüde sıvıyı sekiz yaşındaki sağlıklı bir çocuğa aktardı. Çocuk, daha sonra çiçek hastalığına yakalansa da etkilenmedi. Jenner, böylece aşılamaya yönelik birinci bilimsel yaklaşımı geliştirmiş oldu.

Birçok büyük buluş üzere, X-ışını da tesadüfen keşfedildi. 1895 yılında Alman mühendis ve fizikçi Wilhelm Conrad Röntgen, radyasyon üzerine bir çalışma yürütmekkteydi. Katot ışınlarının camdan geçip geçemeyeceğini test eden bir deneyde, radyasyonun epey kalın ekranlardan geçebildiğini fark etti. Kısa bir mühlet sonra, X-ışınlarının insan dokularından geçerek iskelet ve organları gösterebileceğini keşfetti. Eşi Anna Bertha’nın birinci röntgenini çekti. Anna Bertha, elinin röntgeni karşısında dehşete düştü.

 ‘Sanki kendi ölümümü gördüm.’

Bilim tarihi çok sayıda talih yapıtı keşifle doludur lakin çok azı penisilinin keşfi kadar tesirli olmuştur. 1928’de bakteriyoloji profesörü Alexander Fleming, çalışmalarına birkaç hafta orta verdi. Laboratuvarına geri döndüğünde petri kaplarının kontamine yani tehlikeli atık olduğunu fark etti. Küfün antibakteriyel bir husus olma potansiyelini fark eden Fleming, bu maddeyi saflaştırmaya çalıştı. 1940 yılına kadar bilim adamları Howard Florey ve Ernst Chain, penisilini ilaç formuna muvaffakiyetle ulaştırdı Antibiyotikler, o vakitten beri tahminen iki yüz milyon hayat kurtaran bir ilaç sınıfının birincisi oldu.

Wilhelm Röntgen de 1895 yılında Crookes tüpü sayesinde X ışınlarını keşfetti. Bu gizemli ışınların Crookes’un ölülerle bağlantı kurmasına yardımcı olduğuna inanılıyordu. Daha sonra bu gizemli ışınların, elektron akımları olan katot ışınları olduğu tespit edildi.

Dinozor avcısı Gideon Mantell, 1849’da İngiltere’nin güneyindeki Jura kıyılarında dinozor fosillerinden yaptığı keşiflerden elde ettiği detaylı çizimleri Royal Society topluluğuna gönderdi. Royal Society kütüphanecisi Keith Moore, birtakım çizimlerin aslında Mantell’in eşi tarafından yapıldığını; keşfedilenleri başka bilim beşerlerine göstermek için gerekli bulunduğunu söyledi. Moore, bu çizimlerin koleksiyoncular için olduğu kadar anatomistler için de çok kıymetli olduğunu ekliyor. 

‘Bugünlerde bir dinozorun neye benzediğini az çok biliyoruz ve bu çizimler hakikaten yardımcı oldu.’

William Herschel 1782’de Royal Society isimli derneğe bir mektup yazarak güneş sistemimizin ana gezegenini bulduğunu söyledi. Bilim insanları, o periyotta gökyüzünde neler olduğunu bildiklerini düşündüğü için bu oldukça şaşırtan bir keşifti. Bu çağdaş tarihte keşfedilen birinci gezegendi.

Bir mucit olan William Henry Fox Talbot, günümüzde fotoğrafçılığın öncüsü olarak görülür. Zayıf çizim yeteneğinden bıkan Talbot, fotoğraf çekmenin yeni bir yolunu bulmaya çalıştı. 1833 yılında İtalya’daki Como Gölü’nü ziyaret ederken görüntüyü çizmedeki başarısızlığı, eskizleri kendisi için otomatik olarak yapacak ışığa hassas kağıtla yeni bir makine hayal etmesine neden oldu. İngiltere’ye döndüğünde Wiltshire’daki Lacock Abbey’deki konutunda bu proje üzerinde çalışmaya başladı. Thomas Wedgwood çoktan fotogramlar -yaprakların ve başka objelerin silüetleri- yapmıştı ancak bunlar süratle soldu.

Fotoğraf kağıdını yalnızca ışığa maruz bırakmak bir manzara oluştursa da, son derece uzun pozlama müddetleri gerektiriyordu. Tesadüfen, çok kısa bir pozlamadan sonra bir imaj olduğunu keşfetti. Manzarayı kimyasal olarak negatife dönüştürebileceğini buldu. Bu negatifteki imaj daha sonra kimyasal bir solüsyonla sabitlendi. Işığa hassas gümüşü kaldırdı ve fotoğrafın parlak ışıkta görüntülenmesini sağladı.