Hepimizin sıklıkla düşebildiği bir bilişsel tuzak bu haftaki bahsimiz. Birçok alanda karşılaştığımız üzere, ülkemizin en kıymetli ve hala kökten bir tahlil bekleyen meselelerinden biri olan yabancı lisan edinememe problemimizin da altında yatan gerçeklerden biri.
Einstellung Etkisi
Peki nasıl bir tesir ki bu, bizler yıllardır onca vakit ve nakit harcamamıza karşın yabancı lisan edinemiyoruz! Ve bu ülkenin çoğunluğu için hala büyük bir sorun! Ve bilhassa de yetişkinler biz lisan bilimcilere “Şu hayatta her şeyi başardım, içimde bir tek yabancı lisan konuşamamak ukde kaldı.’’ diye geliyorlar.
Eğer sizce yabancı lisanı anlıyor ancak konuşamıyor olmanız bir sorun ise, bu sorunu çözmeyi denemeye başladığınız vakit bu sorunu öncelikle derinlemesine ve dikkatle tahlil etmelisiniz. Bunu ekseriyetle kurs, öğretmen ve kitap araştırması yaparak gerçekleştiriyoruz. Zira sıkıntılar derinlemesine tahlil edilirken, insan beyni bu sorunun bir tahlili olup olmadığını tespit etmek ister ki şayet sorunun tahlili yoksa o vakit sorun sorun olmaktan “vaka” olmaya yanlışsız gitmektedir.
Yabancı lisan de bizlere ülkemizde sistem olarak bir ders olarak algılatıldığı için, esnek bir muhakeme yapmaksızın olayı diğer açılardan görmeye çalışmaktansa hem lisanı edinmek isteyenler hem de öğretmek isteyenler kendilerini direkt olarak lisan bilgisi kitaplarının içinde ya da klasik kurslarda bulmaktadır. Bu malzemelerde ve mecralarda “uzmanlar” vardır. Sorunu tahlil etmiş ve tahlil için ders veren uzmanlar. Diğer bir durumu örnek alalım artık. Bir ortamdasınız bir meseleyle karşılaşılıyor ve herkes baş yorarken ve hatta işin uzmanları da oradayken içeri bir yabancı giriyor, şartları gözlemliyor ve apansız bu işin “uzmanlarının” bile dikkate almadığı mükemmel bir tahlil buluveriyor.
Bazen yalnızca bilgi üretmek ve makale yazmak ile meşgul uzmanlar, bir hususta çok uzmanlaşırken, alandan, taban dalga tesirinden uzaklaştıkça bu çeşit durumlar ile karşılaşabiliyorlar. Yani öteki olasılıklara odaklanmadan, öteki başka düşünme yollarıyla yeni bakış açılarını sorgulamadan ya da keşfetmeden bir dizi yaklaşım bahis ve şemada ustalaşıyorlar. İşte buna Einstellung tesiri diyoruz. Yıllardır yüz binlerce İngilizce öğretmenimizin, lisan kursunun ve hazırlık sınıflarının olmasına karşın istediğimiz sonucu elde edemememizin temel sebebi. Beyin daima tıpkı yanıtları (-Niye Türkiye İngilizce konuşamıyor? -Çok grammar odaklı öğretiyoruz.) ve tıpkı tahlil tekliflerini ortaya koyar (Daha çok dinleme yapmamız lazım). İşte insanların Einstellung tesirine sahip oldukları vakit yenilikçi ve orjinal olmaları hayli zorlaşıyor. Maalesef, ülkemizdeki şanssız sonuçlarından da gördüğümüz üzere böylesine bir durumun içinde bulunmak hayli büyük bir sorun.
Einstellung sözü Almanca lisanında “uyum” ve “tutum” manasındaki her iki tarifi da içinde barındırdığı için bir yandan başka alternatifleri engellerken bir yandan da en yeterli bilinen tahlillere ahenk sağlayan durumların tarifini yapıyor.
Şimdi kimileriniz doğal olarak düşünebilir; bir sorun var olduğunda bunu çözebilmek için zati kendi stratejilerinize sahip olduğunuzda niye diğer yaklaşımları denemek için vakit harcayasınız ki? Bu durum çoğumuzun yaptığı üzere problemlerin birçoğu ile karşı karşıya kalan zihnimizdeki kısa yolların özetidir aslında. Bu tesir zihninizi engelleyen bilişsel bir kısa yoldur. Bu türlü bir kısa yol oluşur zira insanların evvelce tasarlanmış ve birçok vakitte asla değiştirmek istemedikleri birçok fikirleri vardır. Aslına bakarsanız, hepiniz günlük olarak bu fikirler ışığında tüm işlerinizi yapıyorsunuz, zira bu fikirler temelde size hayli vakit kazandırıyor ve tıpkı vakitte da sizlerde bir aktif olma hissi yaratıyor. Rastgele bir bahiste daha evvel sizde var olan bilgi, sıklıkla çok daha yaratıcı olmanızı ve daha özgün yaklaşımlar uygulama fırsatına sahip olmanızın önüne geçer. En temel sebeplerden biri de natürel ki insanoğlunun alışkanlıklarıyla yaşayabildiği. 17 yıldır YEK Metot ile her meslekten ve yaştan binlerce beşere lisan edindiriyoruz, hiçbirinin ders notu ve malzemesi bir başkasınınki ile birebir olmadı zira “her vakit bu türlü yapılıyor”dan çok “bir de bu türlü deneyelim ve neler olduğunu görelim” diyerek kişinin ilgi alanına, çalışma alanına, beyninin hangi lobunu kullandığına ve ömür üslubuna uygun çalışmalar gerçekleştiriyoruz. Eğitmenlerimiz de öğrencilerimiz de bu nedenle daha çok yaratıcı, Einstellung tesirinden uzak oldukları için.
1942 yılında birinci kere Einstellung tesirinin varlığı Abraham Luchins tarafından ileri sürüldü. Dr. Luchins, o periyotlar herkesin epey merakını cezbetmiş bir tesir olan Einstellung tesiri ile ilgili olarak şöyle söylüyordu: “Uzmanlar!” bazen, en az yaratıcı ve yenilikçi beşerler oluyorlar.
Nasıl olurda işin uzmanı haline gelmiş hatta profesör unvanı dahi almış bir uzman daha az yaratıcı ve daha yenilikçi olabilir ki? Luchins’e nazaran, bir insan şayet rastgele bir bahiste çok fazla tecrübeye sahipse, kendini sorgulama mümkünlüğü en düşük düzeyde yaşayabiliyor, hasılı sahip oldukları tüm deneyimlere güvenerek hayli sıkı bir bilişsel programa sahip oluyorlar. Hasebiyle da bu bilgi alanı içerisinden “uzman olmayan” bir kişinin mevcudiyeti aslında ilgili mevzuya yahut meseleye dair taze ve özgün fikirler getirebiliyor. İşin özü bu türlü bir durumda aslında amatörler bile eski perspektiflere yeni bedeller katabilmekteler.
Peki Einstellung tesiri altında kalmamak için neler yapalım?
1. Evvel kendinizle başlayın ve neyin uzmanı olursanız olun daha esnek bir niyet yapısı geliştirin.
2. Zihninizi esnek tutmak için yaratıcılığın koşul olduğunu unutmayın.
3. Yaratıcılığınızı yalnızca işinizde ya da akademik çalışmalarınızda değil, ömür şeklinizde ve fikir sisteminizde uygulamanız yaşadığınız toplumun refahını ve gelişimini de büyük ölçüde müspet taraftan destekleyecektir.
4. Yalnız değişimin her yerde bilhassa de ülkemizde hele ki eğitim alanında her vakitte takdir edilmediğini ve teşvik de görmediğini aklınızın bir köşesinde tutmayı da unutmayın. Bu dirence karşı, akıntıya karşı yüzerek daima yeni kaslar geliştireceksiniz bunun farkında olun.
5. Kendinizle başladıktan sonra ve etrafınızda kim olursa olsun ister yerleri süpürürken gördüğünüz bir apartman vazifelisi isterse de şirketin CEO’su, diğerlerini da daha yenilikçi, esnek ve açık bir gerçeklik bulmaya çalışmak konusunda teşvik edin.
6. Bir sorunu çözmeye çalışırken, aklınıza anında gelen birinci fikirleri kullanmak yerine odak noktanızı geliştirmeyi deneyin.
7. Nasılsa ben bu işin okulunu okudum demekten vazgeçip, bakış açınızı genişleterek bilginizi geliştirin. Olağan ki hepiniz kimi alanlarda uzman olabilirsiniz, fakat diğerlerinin bilgisine güvenmek, daha geniş bir ufku da keşfetmenize ve dünyayı çeşitli perspektiflerden görmenize yardımcı olacaktır.
8. Ebediyen zihninizin verdiği yansıları denetim edin ve zihninizin daima gösterdiği yönlendirmelerine uymayı reddedin. “Bunu düzgün biliyorum.” yahut “Bunun işe yaradığını biliyorsam neden farklı bir şey deneyeyim?” üzere şeyler söylüyor olmak epeyce yaygın bir durum. Bu tıp kanılar Einstellung tesirine yol açar. Bu nedenle, bu cins kanılardan uzak durun.
9. Zati bildiğinizi düşündüğünüz kimi şeyleri öteki perspektiflerden ve yaklaşımlardan tekrar öğrenme cüretine sahip olun.
10. Etrafınızdakilerin sesine de kulak verin, öteki bakış açılarına da dikkat edin ve kendinizi doğaçlama yapmaya ve zihninizin yaratıcı tarafını eğitmeye daima teşvik edin.
Hepimiz biliyoruz ki zati var olanların tersine, daha yaratıcı, daha esnek, daha kendine has bir yaklaşımı benimsemek her daim vakit alsa da beyninizi bu alanda eğitmekten asla vazgeçmeyerek, daha evvel sizde olan ve sıkı sıkıya tuttuğunuz (yurt dışına gitmeden lisan edinilmez, ben zati kaygımı anlatacak kadar biliyorum, Türk hocadan lisan edinilmez… vs. üzere milyonlarca cümle kurabiliriz) fikirlere tutunmayı bırakmanız gerekir. Yeniliklere daha yakın yaşamak istiyorsanız kendinizi eğitin ve böylelikle daima büyüme ve gelişme yoluyla öğrenin.
Statükodan uzak ve “hep yaptığımız üzere yapalım zira bu usul hakikat işliyor” zihniyetinden uzak, rastgele bir ilerlemeye karşı paslanmadan beynimizi zorlayarak lisan edinmek dileği ile.
Link1
Link2
Link3
Web
